You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
сумен өте жақсы реакцияласып, сутекті бөліп шығарады,<br />
мысалы:<br />
NaH + Н20 - NaOH + Н2<br />
СаН2 + 2Н20 = С а(0Н )2 + 2Н2<br />
А у м а л ы гидридтер үлкен периодтыц 3—5 орнындағы элементтердің<br />
(және лантаноидтер мен актиноидтердің) сутекпен<br />
әрекеттесуінен шығады. Бұл накты химиялык косылыстар емес,<br />
бірак сутек ѳте кѳп мѳлшерде сіңірледі. Температураны кѳтергенде<br />
сіңірілген сутек бѳлініп шыға бастайды. Аумалы гидридтердегі<br />
сутектің күйі мына тѳмендегі тепе-теңдікке сэйкес болуы<br />
мүмкін:<br />
э+ + н - ^ э + н .<br />
Демек, мұндағы сутек кейде тұз тэрізді гидридтердегі сиякты<br />
теріс зарядты ион күйінде (мысалы, LaH3), кейде еріген күйінде<br />
болады.<br />
Металл тэрізді гидридтер үлкен периодтык 6— 10<br />
орындарындағы элементтер (жэне мыс) сутекті ішіне сіңіріп<br />
еріткеннен пайда болады. Сутек сіңгенде металдьщ сырткы түрі<br />
сакталғанмен кѳлемі едәуір үлғаяды. Ѳткен топтағыдай емес,<br />
температураны кѳтергенде сутектің ерігіштігі ѳседі. Металл тәрізді<br />
гидридтердегі сутектің күйі мына төмендегі тепе-теңдікке сәйкес<br />
болуы мүмкін:<br />
Ні=±Н+ + е.<br />
Полимерлік гидридтер. Үлкен периодтардын, 11 —<br />
13 орындарындағы элементтер және Be, Mg, В, Al молекула<br />
күйіндегі сутекті ѳз іштерінде ерітпейді (Cu баскасы) және онымен<br />
тікелей реакцияласпайды. Бүл аталған элементтердін, кейбіреулерінің<br />
(Cu, Ag, Au, Be, Mg, Zn, Al) гидридтері түрліше бөгде<br />
жолдармен алынды. Алынған заттар калыпты жағдайда тұрактылығы<br />
нашар, аморфты, катты заттар. Бұлай болуы олардын,<br />
полимерлік сипатын кѳрсетеді.<br />
Ұшкыш гидридтер. Үлкен периодтардың 14— 17 орындарындағы<br />
элементтер және кіші периодтардағы оларға ұксас<br />
элементтер. Ѳткен топтағы элементтер сиякты сутекті ѳз іштерінде<br />
ерітпейді, кей жағдайда онымен тікелей рёакцияласпайды да.<br />
Алайда, түрліше бөгде жолмен алынған гидридтер, түракты<br />
косылыстар катарына жатады, бірак периодтык системанын,<br />
топтарынын, бойымен жоғарыдан төмен карай ол тұрактылык<br />
нашарлайды.<br />
Ұшкыш гидридтер сумен әрекеттеседі, бірак бұл әрекеттесу<br />
де гидрид түзуші элементтің периодтык системасындағы орнына<br />
тәуелді; оны 32-кестеден кѳруге болады.<br />
Бұл гидридтер халык шаруашылығында, әсіресе кейбіреулері<br />
жаңа техникада, кен, колданылатын болғандықтан адам тұрмысында<br />
үлкен маңызы бар косылыстар.,<br />
241
Change language