Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
о<br />
-о<br />
о<br />
( У<br />
jL ^ o — сУ j6— & л<br />
e r 6 — - e r . о — e r<br />
O'°<br />
127-сурет. А—ак фосфордың Р4, Б — кара^ фосфордың құрылымы<br />
ғары жұмсап, пышақпен оңай кесіледі. Ауада оңай тотығады,<br />
әрі қараңғыда жарык шығарады, сәл кыздырса, мысалы үйкесе<br />
болғаны, жанып кетеді, жанғанда көп жылу бөліп шығарады.<br />
Фосфор ауада тотыға келіп, шыккан жылудың әсерінен өзіненәзі<br />
жануы да мүмкін. Ак фосфорды тотығудан сактау үшін су<br />
астында сақтайды: суда ол ерімейді, көміртек дисульфидінде,<br />
бензолда ериді.<br />
Ак фосфор — ѳте күшті у, ѳзіне тэн исі болады.<br />
Ак фосфорды 280-340°-қа дейін ауаныц қатысынсыз<br />
қыздырса, аллотропиялык екінші түрі — қызыл фосфорға айналады.<br />
Ак фосфорды ұзак сактаса, жарықтың әсерінен біртіндеп,<br />
ѳте баяу қызыл фосфорға айналады, сатудағы ақ фосфордың<br />
сарғылт болуы осыдан.<br />
Р4 молекуласында валенттік бұрыш 60°, яғни р — электрондардын<br />
әдетте түзетін бұрышынан кѳп кіші. Сондыктан Р — Р<br />
байланысы оңай үзіледі. Ақ фосфордың актив болуы, сактаганда<br />
полимерлі молекулата айналуы да осыдан.<br />
Қ ы з ы л фосфор, ақ фосфордан ѳзгеше оны балкытуга<br />
болмайды, кыздырса, бірден бута айналады (416°), буын жинап<br />
салкындатса, ак фосфорта айналады; ауада ѳте баяу тотытады,<br />
карацтыда жарык шығармайды. 260°-ка дейін кыздырганда гана<br />
жанады, күкіртті кѳміртегінде де, бензолда да ерімейді, улы<br />
емес. Меншікті салмагы 2,20. Қызыл фосфордың молекуласы ак<br />
фосфордың күрделі полимері деп есептеледі.<br />
Қызыл фосфор ешбір еріткіште ерімейтін болғандыктан, онын<br />
молекулалык салмағы аныкталтан жок. Ерімейтіндіктің бір<br />
себебі макромолекулалар, өте комакты үлкен болғандыктан ерітіндіге<br />
кѳше алмайды, екінші себебі макромолекуладаты атомдарды<br />
біріктіріп түртан валенттікті үзуге еріткіштің шамасы<br />
келмейді.<br />
Қара фосфорды алу үшін ак фосфорды 200°-та және<br />
1,2* 1010 Па қыздырады. Соңты кезде кысымсыз сынап катализаторыньщ<br />
жәрдемімен алатын болды. Қара фосфорда атомдар<br />
коваленттік байланыс аркылы алты бұрыш жасайды. (127-сурет)<br />
олардан макромолекула түзіледі. Қара фосфор графитка ұксайды,<br />
р = 2,7, шала еткізтіш. \<br />
Химиялык касиеті жағынан фіэсфор ѳте реакцияласкыш<br />
элемент, кѳпшілік заттармен тікелей косылысады, әрі кѳп мөлшерде<br />
жылу бөліп шығарады. Оттек, галогендер, күкірт және<br />
бірсыпыра металдармен ѳте оңай косылысады.<br />
399
Change language