Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Енді 7,10:6,024-1023= 1,178-10 23 см3, бұл мыстың бір атомынын,<br />
көлемі. Әрбір атомды кубтың ішіне енгізілген шар деп карауға<br />
болады. Онда атомдык диаметрін табу үшін, онын, көлемінен<br />
куб түбірін есептеп шығарады:<br />
d смт \ j 1,178-10-23 = 2 ,2 8 -10_8 см. Радиусын табу үшін екіге<br />
бөлеміз, демек, мыс атомынын, радиусы 1,14-10~8 см яғни 0,114 нм<br />
Радиустың дәлірек мәнін рентгенометрия әдісімен аныктайды,<br />
бірак оның жаңағы жуықтап тапқан радиустан үлкен айырмашылығы<br />
жоқ.<br />
Атомдардың радиусы ѳте кішкене болады, мысалы, осы мыстың<br />
он миллион атомын катар тізсе, тізбектің ұзындьіғы 2,6 мм<br />
ғана болады екен.<br />
§ 8. АТОМДАР МЕН МОЛЕКУЛАЛАРДЫҢ ТАБИҒАТТА АНЫҚ БАРЛЫҒЫ<br />
Атом-молекула теориясынық арқасында XIX ғасырдың екінші<br />
жартысында химия ғылымы тез дамып, зор табыска жетті. Бірак<br />
сол XIX ғасырдың аяк шенінде Германияда өріс алған идеалист<br />
а философияның ықпалымен В. Оствальд бастаған бірнеше<br />
жаратылыс зерттеуші ғалымдар атом мен молекуланын, барлығына<br />
күмән келтіріп, олардын, табиғатта барлығына карсы<br />
шыкты.<br />
Олардын, пікірінше, атом-молекула теориясы объективтік<br />
болмыска сәйкеспейді, атом жэне молекула дегендерді ғалымдар<br />
химиялык процесті түсінуді жецілдету үшін өздері ойлап<br />
шығарған. Оставльд және оныц пікірін колдаушылардың түсінігінің<br />
негізі — абстракты энергия, оларша энергияның материямен<br />
еш байланысы жоқ, химиялык элементтерді материяньщ<br />
белгілі түрлері деп қарамай, химиялык энергияның әр түрлі<br />
формасы деп караған.<br />
Бұларға карсы материалист ғалымдар: зат ұсак бәлшектерден<br />
тұрады, ол ұсак бѳлшектер — атом мен молекулалар —<br />
табиғатта анык бар заттар деп санады. Энергия материяньщ<br />
қозғалысынан туады, соныц кѳрінісі деп санады.<br />
В. И. Ленин «Материализм жэне эмпириокритицизм» деген<br />
ецбегінде, бұл идеалистердіц пікірініц ғылымға жат екенін,<br />
атом мен молекулалардыц бар екендігіне ғылымда аціылған жацалыктардыц<br />
күмән калдырмайтындығын көрсетті.<br />
XX ғасырдың басында ашылған тамаша<br />
ғылыми табыстар атомдар мен молекулалардыц<br />
барлығына толык сенім туғызды; акырында<br />
бұған Оствальдтыц да көзі жетті.<br />
С М<br />
2-сурет. Перрен<br />
тәжірибесі<br />
Идеалистерге соккы берген тамаша эксперименталдык<br />
зерттеулердіц бірін француз ға -<br />
лымы Перрен (1910 ж.) жүргізді.<br />
Қинетикалық теория бойынша белгілі бір<br />
температурадағы газдыц туғызатын кысымы<br />
газдыц молекулаларыныц концентрациясына<br />
ғана тәуелді. Жер бетінен биіктеген сайын
Change language