You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
ды бір дэу молекула деп карайды. Қовалентті байланыс берік<br />
ұстайтындықтан, атомдык торлы кристалдык заттар ѳте катты,<br />
балку температуралары жоғары болады. Мысалы, алмаз,<br />
кремний карбиді SiC, алюминий нитриді т. б.<br />
Иондык, торлы заттардын, түйіндеріне он жэне теріс зарядты<br />
иондар кезектесіп орналасады (63-сурет), олар ѳзара иондык<br />
байланыс аркылы берік косылыскан. Осынын салдарынан иондык<br />
торлы заттар да, киын балкитын заттар катарына жатады.<br />
Қатты заттардын кѳпшілігінін кристалдык торы иондык болады.<br />
Мысалы, тотык, негіз жэне тұздардың кѳпшілігі.<br />
Металдык, торлы кристалдар — металдарда болады, олардын<br />
туйіндерінде нейтрал атом мен он иондар орналасады, түйін<br />
арасында бос электрондар болады. Бос электрондардын-«злекгрон<br />
газының» болуы металдарға тэн ерекше касиет электр ѳтківгіштікті<br />
тудырады.<br />
Кристалды сипаттаушы бір манызды шаманы тордын констан<br />
т а с ы (d) деп атайды; ол кристалл түзуші екі бөлшектің<br />
ңентрлерінің ең кіші ара алшактығын көрсететін шама, мысалы,<br />
NaCl үшін d = 0,281 нм, металдык натрий атомы үшін d = 0,378 нм.<br />
Осыдан атом мен иондардын радиустары на<br />
кѳшуге боладьі- Егер, мысалга алынып ѳткен натрийдін атомдары<br />
шар формалы жэне кристалл ішінде біріне-бірі жанасып түрады<br />
деп келіссек, онда көрші атомдардын центрлерінін ара алшактығы<br />
олардын радиустарынын қосындысына тең болады. Осыдан<br />
натрий атомынын ридиусын (г) табу онай:<br />
= 0,189 нм<br />
Ион радиусын табу үшін тор константасыньщ шамасын білгеннен<br />
баска, кѳрші екі ионнын біреуінің радиусын білу қажет,<br />
ѳйткені эр аттас иондардын радиустары бірдей бола алмайды<br />
(64-сурет).<br />
Оптикалык эдістер жэрдемімея кейбір иондардын радиустары<br />
табылган болатын, мысалы, Ғ' —0,133 нм, 0 = 0,132 нм міне,<br />
осыған сүйене отырып баска иондардын радиустарын есептеп,<br />
одан келесі иондардын радиустарын<br />
табатын болды. Мысалы, натрий<br />
фториді торынын константасы<br />
d — 0,231 нм, ал фтор ионынын<br />
г = 0,133 нм-ге тен екендігі бёлгілі<br />
болғандықтан, натрий ионынын радиусы<br />
табылады:<br />
64-сурет. Кристалл ішінде<br />
түйісіп тұрған эр аттас<br />
иондар<br />
rNa = 0,231 -0,133 = 0,098 нм<br />
Натрий ионынын радиусы белгілі<br />
болғандықтан (натрий хлориді торынын<br />
константасы белгілі), хлор<br />
ионынын радиусын есептеп шыгаруга<br />
болады:<br />
гс, = 0,281 — 0,098 = 0,183 нм
Change language