Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
ниобий мен тантал кышкылдарда да (HF, HNO3) жэне олардын<br />
коспаларында да ерімейді.<br />
Бұл металдардыц атомдык жэне иондык радиустарына карасак<br />
ниобий мен танталдікі бірдей, ол эрине лантаноидтык<br />
жиырылудың салдары. Бұл металдардыц физико-химиялык<br />
касиеттері олардыц таза болуына ѳте тэуелді. Айталык Н, О, N<br />
не С араласса, олардыц беріктігін, иілгіштігін тѳмендетеді, каттылығын<br />
өсіреді.<br />
Ванадий, ниобий жэне тантал — оттек, талогендер, азот, кѳміртек,<br />
сутек жэне баскалармен реакцияласады. Бірак бүлардыц<br />
активтігі — жоғары температурада ғана білінеді, өйткені мұндай<br />
жағдайда, бүларды пассивтендіріп тұрған, сыртын каптаушы<br />
оксид қабыршағы бұзылады. Оттекпен кыздырғанда реакцияласып<br />
оксид (Me2Os) түзеді, кіші валентті оксидтері де<br />
(Ме2 04, Ме20 3, Ме20 2) белгілі.<br />
Галогендермен де кыздырганда реакцияласып VF5 —<br />
түссіз кристалдык зат түзеді, Nb мен Та ұшкыш галогенидтер<br />
түзеді. Галогенидтері гидролизденгіш:<br />
NbCl5 + 4H20 —H3N b0 4 + 5HCl<br />
Ванадий топшасы металдарымен сутек тікелей реакцияласпай,<br />
металдардыц бойына кѳп мѳлшерде сіціп кетеді. Бірак сутек<br />
осы сіціп еруде кѳп жылу бѳліп шығарады, демек ол химиялык<br />
косылыс түзгендігініц белгісі. Азотпен 1000—1100°С жоғары<br />
кұрамы MeN типтес нитридтер түзіледі. Таза нитридті термиялык<br />
диссоциацияланган аммиак буында алуга болады:<br />
V20 2 + 3H2 + N2—2VN + 2H20 + H2<br />
2NH3<br />
Бул нитридтер, катты, балкуы киын тұракты косылыстар Nb2N,<br />
NbN «патша сүйыгында» да айрылмайды.<br />
Ванадий, ниобий жэне тантал балкыған күйде кѳмірсутекпен<br />
тікелей эрекеттесуінен карбидтер түзіледі: Ѵ5С, Ѵ2С,<br />
Ѵ4С3 жэне VC, Nb2C; NbC; Ta2C, ТС. Карбидтер электр ѳткізгіш<br />
заттар, ѳздері баска металдарда ериді.<br />
Кремниймен де балкыган күйде реакцияласып,'силицидтер<br />
MeSi2 түзеді. Бұлар катты, балкуы киын, отка берік заттар ѳндірісінде<br />
үлкен роль аткарады. Химиялык өте түрақты заттар.<br />
Борид, сульфид, фосфид косылыстары да бар.<br />
Сумен бұл металдар, коргауыш кабыршагы болгандыктан<br />
реакцияласпайды.<br />
Кышкылдарға катынасына келеек, азот кышкылында<br />
ванадий тотыгады.<br />
ЗѴ + 5HN03—ЗНѴОз + 5NO + Н20<br />
Түзіл ген ванадийдіц метакышкылы ерімейтін гидратка (V2Os-<br />
•xH20 ) айналады.<br />
Nb мен Та «патша сұйығында» не HF араласкан H N 0 3 ериді:<br />
3Nb + 5HNQ3(HF)— 3HNb03 + 5N0 + H20<br />
539
Change language