2 не

циясы кемиді, өйткені [Н*] [ОН'] көбейтіндісі 10 14 өзгермейді.
Демек, бұл ерітіндіде гидроксид иондарыныц концентрациясы
[ОН'] = ———= 10~м болады.
,0-з
Осыған керісінше, ерітіндіге сілті косып гидроксид иондарыныц
концентрациясын 1 0 - 5 дейін кѳтерсек, онда сутек иондарыныц
концентрациясы
[Н‘1— 10-14 = Ю- 9 болаДы-
1 1 ю -5
Сутектік кѳрсеткіш. Ерітіндініц кышқылдығын
немесе сілтілігін жоғарыда қолданылғандай теріс мәнді көрсеткіші
бар сандармен жазу, жұмыс кезінде қиындық туғызады, сондыктан
оған баска ыцғайлырақ әдісті қолданады: сутек иондарыныц
нақты концентрациясыныц орнына, оныц теріс тацбамен алынған
ондық логарифмын көрсетеді. Ол сутектік көрсеткіш
деп аталып, pH аркылы белгіленеді:
pH = — lg [Н‘1
Мысалы, егер ]Н‘] = 10- 3 болса, онда рН = 3; егер Н’ = 10- 1 0
болса, онда рН =10 т. с. с., осылай болғандыктан байтарап ерітінділерде
рН = 7 болады, кышкыл ерітінділерде р Н < 7, ал сілтілі
ерітіділерде pH > 7 .
Осы айтылғанды схемамен кѳрсетуге болады (37-кесте).
37-кесте
Ерітіндінін,
реакциясы
Қышкыл
lieft
1 арап
Сілтілік
( Н + ) 10° 10 3 t o - 4 10-« іо -« Ю “ т Ю -» 1 0 -9 і о - - - 1 0 * м 1 0 -и
p H 0 3 4 5 6 7 8 9 10 11 14
Қышкылдық өседі
Сілтілік еседі
Ерітіндініц pH білу химиялык зерттеу жұмыстарында да, эртүрлі
ѳндірістік процестерде де, тірі организмдерде жүретін
күбыластарды түсіндіруде ѳте керек. Көпшілік жағдайда pH дәл
мәнін емес, ерітіндініц реакциясы кандай, кышкыл ма, немесе
сілтілік пе — соны сапалык түрде білу жеткілікті болады, ол үшін
индикатор деп аталатын арнаулы реактивтерді пайдаланады.
Ол индикаторлар сутек иондарыныц концентрациясына карай
ѳз түсін өзгертіп, ерітінді — кышкыл, бейтарап не сілтілік екенін
көрсетеді. Жиі колданатын индикаторлар: лакмус, фенолфталейн,
метилоранж; солардыц қандай ортада кандай түске
боялатындығы 38-кестеде көрсетілген.
290