2 не

Орта тұздардың күрделі түрі кос тұздар, ол кышқылдың
кұрамындағы (көпшілігінде көп негізді қышқылдардағы) сутек,
бір емес, екі металға ауысканнан түзілген косылыстар, мысалы:
K2SO4 • Al 2 (8 0 4 ) 3 • 24Н20 (ашудас), КС1 -MqCl2 -6H20 (карналит);
CaC0 3 'M qC0 3 (доломит) т. б.
Қос түздардың баска бір түрін комплексті тұздар дейді,
оларме» ^комплексті қосылыстарды окығанда танысасыцдар.
Қышкылдык тұздар — қышкылдағы сутектің бір бөлімі ғана
металға ауысканнан түзілген косылыстар, мысалы: NaHS04,
NaH2PO4#'’Na2H P 0 4 т. б.
Негіздік тұздар — негіз кұрамындағы гидроксидтер, нейтралдану
кезінде, кышқыл калдыктарына түгел ауыспағаннан
түзілген косылыстар, мысалы: Cu2 (0 H)2C0 3, A1(0H)S0 4 т. б.
Тұздардың бұрыннан келе жаткан аттарын алатын болсак,
олардын, ішінде талай қателерін, сәтсіз тағылғандарын кездестіруге
болады. Сондыктан казіргі номенклатура осы тараудың
басында айтылған белгілі бір принциптерге сай күрылып тұздардын,
карапайым заттарының кажетсіздерін колданбау жағына
карай ауып отыр.
Бинарлы косылыстардын, катарына жататын жай тұздардыц
атаулары жоғарыда берілген жалпы принципке бағынады. Мэселен:
СиС12-мыс дихлоридіне мыс (II) хлориді.
Құрамында түгелдей алмасып үлгірмеген сутек атомы сақталған
кышқыл тұздардың атыныц айырмашылығы анионның
атауының алдында гидро (не сутек) деген сөзді қосып, кажет
болғанда онын, саныныц көрсетілуі. Мысал үшін: МаНСОз-натрий
гидрокарбонаты, ЬіН2Р 0 4-литий дигидрофосфаты. Ал сутектің
орнында баска катион берілсе косарланған, тіпті, үш еселенген
күрделі тұздардың шығатыны мәлім. Олардың атауы бинарлы
тұздардың атауына ұксайды, тек катиондардың аты алфавиттік
ретке сай кезегімен аталады. Мэселен: КМдҒ3-калий магний
фториді, ЫаТі(Ы03)2-натрий талий (I) нитраты не натрий талий
динитраты, MgNH4P 0 4 -6 H 2 0 -aMMOHHft магний фосфаты гексагидраты.
Кѳп катионды тұз кышкылы болып келсе сутек жоғарыда
айтылғандай өзінің анионныц атауыныц алдындағы орнын сақтайды.
Ал катиондардың ішінде су молекулаларын косып алып
гидраттанғандары болса оларды сол катионныц атымен бірге
копмлексті ион ретінде атайды. Мысалы: KAI (S 0 4)2 - 12Н20 алюминий
калий сульфаты 12 гидраты, №1ЧН4Н Р04-аммоний натрий
гидрофосфаты.
Кѳп анионды тұздардың атауында да комплекстік принцип
сакталады. Айталық: Ыа6С1Ғ(504)2-гексанатрий бис (сульфат)-
фториді-хлориді.
Қүрамында 0 2~ жэне ОН” иондары бар негіздік түздардың
_атаулары кос түздардыц атауларына ұқсайды, тек басты анионныц
атынан бұрын оксид не гидроксид деген сѳз косылады.
Мэселен: MqCl (ОН)-магний гидроксид-хлориді, ВіСІО-висмут
оксид-хлориді.
224