Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
§ 9. ГАЛОГЕНАРАЛ ЫҚ К.ОСЫЛЫСТАР. ПОЛ И ГАЛОГЕН ИДТЕР<br />
Галогендермен галогендер бірігіп ѳзара косылыстар түзеді.<br />
Неғұрлым олар бірінён бірі алыстау түрса, соғұрлым косылыстағы<br />
атомдар саны арта түседі. Мәселен: ВгСІ, ІС13, ВгҒ5, ІҒ7. Периодтык<br />
системанын, бір тобында катар тұрған екі галоген өзара косылыс<br />
түзсе көбіне I валенттік көрсетеді.<br />
Галогенаралык косылыстардын кұрылымы біршама дәл<br />
аныкталған. Бір атомнан тұратын эквимолекулалы C1F тәрізді<br />
косылыстар түзу сызықты гантель тектес молекулалар беретіні<br />
өзінен өзі түсінікті. Ал С1Ғ3, ВгҒ3 молекулаларынын кеністіктегі<br />
пішін Т-тәрізді, ІС13 болса, димер күйінде болады. ІҒ5 молекуласынын<br />
пішіні квадрат пирамидаға үқсайды.<br />
Галогенаралык косылыстар оңай ұшады, ен қиын буланатын<br />
судан аз ғана артык кызуда қайнай бастайды. Бұлардын барлығы<br />
дерлік тұрақтылығы аз заттар, соған қарамастан бірде бірі қопарылмайды.<br />
Галогенаралык косылыстардын бәріде экзотермиялы<br />
косылыстар, сондыктан оларды тікелей синтез әдісімен алуға<br />
болады:<br />
СІ2 + і2 = 2ІС1 С12 + ЗҒ2 = 2С1Ғ3 A G °= -2 3 5 ,5 кДж/моль<br />
немесе Ғ2 + С1Ғ = С1Ғ3<br />
Галогенаралык косылыстар реакцияға түсуге өте кабілетті<br />
заттар. Олар куатты тотықтырғыштар болып саналады. Көптеген<br />
жай заттармен әрекеттесіп галогенидтердін коспасын түзеді.<br />
Галогенаралык косылыстардын басты бір касиеті гидролизге үшырауға<br />
бейімділігі. Өздерінің табиғаты кышкылдык болғандыктан<br />
көбіне гидролизденгенде екі кышқыл береді.<br />
5ВгС1 + ЗН20 = 5НС1 + 2Вг2 + 2Н В г03<br />
ЗІС13+ 6Н 20 = 9НС1 + НІ + 2НЮ з<br />
Сілтілік металдардын галогенидтері бос галогендермен қосылып<br />
полигалогенидтер түзуге бейім келеді. Солардын ішіндегі<br />
тұрақты полииодид ионы Іэ" калий иодидінін ерітіндісінде иодты<br />
ерітіп, кристалдағанда түзіледі:<br />
КІ —|—Iг = К Iз ДН° = 16,7 кДж/моль К = 1 4 0<br />
§ 10. ЖЕТІНШІ НЕГІЗГІ ТОПШАДАҒЫ ЭЛЕМЕНТТЕРД!<br />
ЖЭНЕ ОЛАРДЫН, ҚОСЫЛЫСТАРЫН САЛЫСТЫРУ<br />
Жетінші негізгі топша нағыз бейметалл — галогендердің —<br />
топшасы. Д. И. Менделеевтін периодтык занына сәйкес бұл<br />
элементтердің өздері де, бұлардын косылыстары да өзара ұксас;<br />
онымен катар топ ішінде кесте бойымен жоғарыдан төмен қарай<br />
не кері қарастырсак, элементтердін де косылыстарының да<br />
Касиеттерінде периодтык системаға сәйкес занды өзгерістер —<br />
аиырмашылықтар болады.<br />
Олардын жоғарыдан төмен карай квант кабаттарынын<br />
347
Change language