You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
сін бір жүйеден қарауға мүмкіндік береді. Ал солардың барлығы<br />
дерлік иондар қатысуымен жүретіндіктен катион-кышқылдардың<br />
жэне анион — негіздердің күшін білудің үлкен манызы бар. Сондыктан<br />
ілгеріде гидролиз процесін Усанович теориясы түрғысынан<br />
қарап өттік. Гидролиз, жалпы алғанда, сольволиз процесі тұздардың<br />
еріткішпен әрекеттесуімен түсіндіріледі. Ал түздардың<br />
өзі кышқыл-катионнан және негіз-анионнан тұрады дедік. Олай<br />
болса, тұздың құрамындағы күштірек кышкыл мен күштірек<br />
негіз еріткішпен оңай әрекеттесіп бұрынырак гидролизденуге<br />
тиіс. Мәселен, Ғе3+, Аі3+ түзетін ерімтал тұздардың жақсы<br />
гидролизденетін себебі олар күшті қышқылдардын қатарына<br />
жатады. Әсіресе, темір (III), алюминий сульфидтері мықты гидролизденеді,<br />
өйткені олардың кұрамында күшті қышкылдармен<br />
қатар күшті негіздер S2“ бар.<br />
Усанович теориясы заттардын, қышқылдык-негіздік кабілетінің<br />
тууын сенімді жолмен түсіндіреді. Қарапайым шамаларбөлшектердің<br />
зарядтары (көбіне тотығу дәрежелері), радиустары,<br />
координация санын пайдалана отырып, реакцияныц жүруін,<br />
ондағы кышкылдык жэне негіздік заттардыц өзгеруін күні бұрын<br />
болжай алады. Теория заттыц гетерополюсті моделін жиі колданады.<br />
Мұны түсіну үшін бірнеше мысалдар келтірейік.<br />
Көміртек диоксиді С 0 2 кышкылдык табиғаты басым зат,<br />
өйткені оныц қүрамындағы электрон бөлшек CIV көміртектің,<br />
яғни кышқылдыц валенттігі электртеріс бөлшек оттектіц Оп, яғни<br />
негіздіц валенттігінен жоғары. Егер оған тағы бір бөлшек О 2<br />
қосып нейтралдасақ жаца С О г 2 негізі шығады. Бірак көміртек<br />
атомы әлі де түгелдей канығып болған жок, оныц бір координациялык<br />
орны бос тұр. Соған орай оған тағы да бір белшек<br />
негіз О- 2 қосып жаца аса күшті негіз СОГ4 аламыз. Дәл осы<br />
жәйді БОг-ден SOä“ 2 ауысқанда да байқаймыз. Танымалы зат<br />
алюминий триоксидініц негіздік касиетінен қышкылдығы басымдау,<br />
ѳйткені оныц молекуласындағы қышқылдыц заряды А13+<br />
негіздіц зарядынан О2- жоғары. Натрий оксиді сезсіз негіздік<br />
касиет кѳрсетеді: ондағы негіз О2- кышкылдан Na+ басымдау.<br />
Егер оны алюминий триоксидімен әрекеттестірсек кышкылдыкнегіздік<br />
процестіц нәтижесінде натрий алюминаты шығуға тиісті.<br />
Ал алюминий триоксидінен кышкылдығы басымдау күкірт триоксидін<br />
S 0 3 немесе кремний диоксидін Si0 2 алсак, олар ѳзара<br />
эрекеттесіп алюминий сульфатын не силикатын беретіндігі<br />
даусыз:<br />
Na20 -f- А12 0з = 2NaA102<br />
Na20 + S 0 3 = Na2S 0 4 ‘<br />
Na20 -j- Si0 2 = Na2Si0 3<br />
Алюминий оксидініц кышкылдык касиеті оныц галогенді косылыстарына<br />
ауЫсқанда күшейе түседі, себебі оларда кышкылды<br />
бейтараптайтын негіздің күші бұрынғымен салыстырғанда (О2'<br />
мен Г- ) төмендеу келеді. Сондыктан алюминий хлориді мен<br />
фториді оксидтен гөрі күштірек қышкыл болып саналады. Екі<br />
278
Change language