Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
тесінде электрон 1 сек болатын болса, электронный осы нүктедегі<br />
болу ыктималдылығының тығыздығы 0,001 -ге тен.<br />
Өзінің физикалык мәніне сай толкындық функция шекті,<br />
үздіксіз әрі бір мәнді болып, ал электрон жоқ жерде оныц мәні<br />
нөлге айналуға тиіс. Мәселен, ондай жағдай электрон ядродан<br />
шексіз алыстағанда, яғни олар өзара байланысын түгелдей үзгенде<br />
болады. Қазіргі атомдар теориясында Шредингер тецдеуініц<br />
шешуі дегеніміздіц өзі жоғарыда келтіргендей касиеті бар, тецдеуді<br />
канағаттандыра алатын г|з функциялардыц және оған сай<br />
энергия Е мәндерін табу болып табылады. Көптеген жагдайда<br />
Шредингер тецдеуініц математикалык шешуі өте күрделі болады.<br />
Матема.тикалық анализ негізінде ядроның мацындағы кез келген<br />
нүктедегі электрон ықтималдылығыныц тығыздығын есептеп,д<br />
оларды өзара салыстыруға болады.<br />
УліК<br />
§ 8. КВАНТ С А Н Д А Р Ы<br />
Квант сандары тек сутек атомындағы электронды сипаттап<br />
коймайды, кез келген баска атомдардағы электрондарды да<br />
қамтиды. Олар атомныц қасиеті жэне химиялык байланыстыц<br />
табиғатын түсіну үшін аса мацызды роль аткарады.<br />
Шредингердіц толкындык тендеуінде электронныц күйі үш<br />
өлшемді кецістікте сипатталады, олай болса, атомдағы электронныц<br />
күйін толык көрсету үшін үш бірдей бүтін сан кажет екендігі<br />
даусыз. Олардыц бәрі квант сандары деп аталып п, I, т деп<br />
белгіленеді. Бұл квант сандары электрон қозғалысын физикалык<br />
түрғыдан сипаттайды, әрі электрон бұлтыныц геометриялык<br />
ерекшеліктерін бейнелеп береді.<br />
Бас квант саны я жайында бүдан бүрында айтылған. Ол<br />
Бор теориясынан шығатын санмен бір мәндес. Квант-механикалык<br />
көзқарас бойынша бас квант саны орбитальдағы электронныц<br />
энергиясын жэне орбитальдыц көлемін кѳрсетеді. Онымен<br />
коса: орбиталдыц туйіндік беттерініц санын аныктайды. Түйіндік<br />
беттер деп г|) = 0 болып келген нүктеніц геометриялык орнын<br />
айтады. Егер гр = 0 болса, онда яр2 = 0, сондыктан түйіндік беттегі<br />
электрон бүлтыныц тығыздығы нөлге тец дейміз. Түйіндік беттерге<br />
ядродан шексіз алыста жаткан бет те кіреді, себебі ондағы толкындык<br />
функция мәні де нөлге тец.<br />
Түйіндік беттер атом центрінен (ядросынан) өтпейтіндер және<br />
ѳтетіндер болып екі түрге белінеді. Біріншілері центрі ядроға<br />
сай келетін сфера болып келсе, екіншілері — жазык не конус беттер<br />
түзеді.<br />
Квант-механикалык есептеулер электрон бұлтыныц мөлшері де,<br />
әрі пішіні де әр түрлі болып келетінін кѳрсетті. Электрон бүлттарыныц<br />
пішінін орбиталь квант саны — / сипаттайды.<br />
Геометриялык тұрғыдан карағанда орбиталь квант саны ядродан<br />
ѳтетін түйіндік беттерініц санын кѳрсетеді. Жоғарыда түйіндік<br />
беттердіц біреуі кашанда ядродан шексіз кашыктыкта болатынын<br />
айттык, олай болса, орбиталь квант саны 0-ден я - —1-ге дейінгі<br />
74
Change language