You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Кестенің соңғы жолынан кайнау температурасы жоғары газдардын,<br />
демек сұйылуы оңай газдардың, адсорбциялануы да<br />
жаксы екені көрінеді.<br />
§ 3. отын<br />
Қөміртектіц табиғи косылыстарынан кұрамында көміртек көп<br />
заттардын бірі — түрлі отындар.<br />
Отын катты, сүйык жэне газ түрінде болады.<br />
Қатты отын — казба көмірлер, шымтезек, ағаш және жанғыш<br />
сланецтер.<br />
Сұйык отын — мұнай жэне онын туындылары.<br />
Газ түріндегі отын — табиғи, генератор, су, кокс және жер<br />
асты газдары.<br />
Отыннын маңызы ерекше, ол өнеркәсіптіц кай саласында<br />
болмасын, ауыл шаруашылығында, үй шаруашылығында шешуші<br />
орын алады.<br />
Отын күрамында негізінде көміртек, сутек, жэне оттек болады,<br />
көміртек пен сутек неғұрлым көп болса, сол отынның жылу<br />
бергіштік кабілеті жоғары болады. 57-кестеде түрлі отындардың<br />
жылу бергіштігі келтірілді.<br />
Түрлі отындардың жылу б ергіш тігі к Д ж /к г<br />
Отын дн Отын ли Отын дн<br />
57-кесте<br />
Мұнай<br />
Бензин<br />
Керосин<br />
44000<br />
44000<br />
44000<br />
Тас кѳмір<br />
антрацит<br />
ағаш кѳмірі<br />
35000<br />
34000<br />
34000<br />
қоңыр кѳмір<br />
шымтезек<br />
ағаш (кайыц)<br />
28000<br />
23000<br />
19000<br />
Қатты отын. Қазба көмірлер — отынныц ец көп<br />
тараған түрі. Бұл ерте замандағы ағаштардык ауанын катынасынсыз<br />
айрылғанынан түзелген заттар. Мұндай айрылу кезінде<br />
оттек пен сутек бөлініп шығады, демек, калдығында кеміртек<br />
кебейеді. Көмір неғұрлым ерте түзелсе, соғұрлым ішінде көміртек<br />
кѳбірек болады. Қазба кәмірлерді тікелей жағуға да, әрі<br />
отыннын бағалырак түрлерін — кокс, сұйык отын, газ түріндегі<br />
отын да алуға да пайдаланады.<br />
Жер жүзінде казба көмірдің әзіргі белгілі коры ~8000 млрд. т.<br />
Қазба кѳмірдін коры жагынан Совет Одағы жер жүзінде бірінші<br />
орын алады.<br />
Патшалык Россияда ѳнеркэсіп каншалыкты нашар болғанымен,<br />
соның ѳзін канағаттандырарлыктай кѳмір ѳндірілмейтін,<br />
кѳмірді шет елден сатып алатын. Совет үкіметі кезінде кѳмір<br />
өнеркәсібі саласында ѳте зор ѳзгерістер болды. Донбастан ѳндірілген<br />
кѳмір мѳлшері элденеше есе арттырылды, кѳп орындар<br />
Кузбасс, Караганды, Москва мацы. Орал, Шыгыс Сібір, Кавказ,<br />
Орта Азия, Воркута, Печерск т. т. жацадан ашылып, іске косыл-<br />
14' 419
Change language