Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
ті, оныц жанына реакция нәтижесінде тузілетін бөлшекті .жазып<br />
,жақшаны жауып, сыртына реакциядан түзілетін ядроны индексгермен<br />
жазады).<br />
Бұл — ядроны қолдан бұзғанда болған ец алғашқы ядролық<br />
реакция. Мұнда а-бөлшегі, яғни гелий ядросы, азот атомыныц<br />
ядросымен түйісіп, одан протон, ягни сутек атомыныц ядросын<br />
ыгыстырып шыгаратындыгын кѳреміз. Азот атомы ядросыныц<br />
қалдығы а-бѳлшегін сіціріп алып, оттек изотопына (О17) айналады.<br />
Бұдан кейінгі кезде, протонды баска да элементтер атомдарыныц<br />
ядросынан шыгаруга болатындыгы аныкталды; соныц<br />
нәтижесінде бір элемент' екінші элементке айналдырудыц мүмкіншілігі<br />
табылды.<br />
Нейтрон мен позитронныц ашылуы. Ядроныц кұрамында<br />
протон бар екенін Резерфорд ашканнан кейін, ядро протон мен<br />
электроннан тұрады деген түсінік туды. Бірак бұл түсінік<br />
10 жылдан әрі бармады. 1930 жылы Бот жэне Беккер бериллийді<br />
а-бѳлшектерімен аткылағанда, одан өткіштік кабілеті зор<br />
ерекше сәулелердіц шығатынын байқаған. Зерттей, келгенде ол<br />
нейтрондар агыны екені аныкталды. Нейтрондарды 1932 ж.<br />
Чэдвик бөліп алган болатын. Оныц түзілу реакциясын былай<br />
жазуга болады:<br />
^Ве + ^Н е= *gC + Qn (нейтрон)<br />
Нейтрон — массасы протондай ғана, бірак заряды жок бейтарап<br />
бѳлшек, ядродан ѳте үлкен жылдамдыкпен шыгады. Жалғыз<br />
бериллий емес литий, бор, фтор, алюминий тағы баскаларын<br />
аткылағанда да нейтрон бөлініп шығатындығы аныкталды.<br />
1929 жылы академик Д. В. Скобельцин, элем кецістігінен<br />
біздіц жер бетіне келетін космос сэулелерін зерттей<br />
келе, бұрын белгісіз бір сәулелерді байкаған. Одан үш жыл кейін<br />
Америка ғалымы Андерсон, бұл сәуле позитрондар<br />
ағыны екенін анықтайды. Позитрон — массасы электрон массасындай,<br />
бірақ оц заряды бар бөлшек. 1933 жылы Ирен жэне<br />
Фредерик Жолио-Қюри, кейбір жеціл элементтерді<br />
а-бөлшектерімен атқылағанда одан да позитрон бөлініп шығатынын<br />
ашкан, мысалы:<br />
^дАІ 2 ^ е = -Һ -(-е+ (позитрон)<br />
Ядроныц кұрамы жайында совет физиктері Д. Д. Иванеңко<br />
мен Е. Н. Гапон, оларға катынассыз неміс физигі Гейзенберг<br />
(1932 ж.) ұсынып дәлелденген теория бойынша, атомдардыц ядролары<br />
протондар мен нейтрондардан тұрады, ядро кұрамында<br />
электрон болмайды. Бұл екі бөлшекті — протон мен нейтронды<br />
бір атпен нуклон деп атайды.<br />
Ядро тығыздығы ѳте жогары (1014 г/см3 мацы) бѳлшек,<br />
596
Change language