2 не

Қосмостық ракеталарымыз, кемелерімізді жасауда да әрине
құймалар өзіне сай орын алды.
Физика-химиялық анализ жайында түсінік. Құймалардың
әсіресе интерметалдық косылыстардыц кұрамын аныктағанда
химиялык анализді қолдана алмаймыз, өйткені ол интерметалдык
косылысты кұймадан жекелеп ажыратып ала алмаймыз, сондыктан
физика-химиялык анализ эдістері колданылады.
Физика-химиялык анализдіц теориясына сүйеніп, жұмыс істеу
әдістерінің негізін салып, өркендеткен совет ғалымы Н. С. Курнаков
(1860—1941 ж. ж.).
Николай Семенович Қурнаков. Вятскі губерниясының,
Нолинск каласында туған. 1882 жылы Петербургтағы
тау институтын бітіріп, 1885 ж. диссертация корғап, сол институтта
химиядан сабак берген. 1893 жылы профессор атағын алады,
1913 жылы академик болып сайланады. Н. С. Курнаков 200-
ден артык ецбек жазды, оныц көпшілігі кұймаларға жэне тұз
проблемасына арналған.
Н. С. Курнаков химияға, химияныц жаца бөлімі — физикахимиялык
анализді енгізеді.
Н. С. Курнаков тұздар жайында, теориялык ірі ецбектермен
катар, Қарабұғаз, Соликамск, Құлынды, Индер, Батыс Казакстанныц
тұз байлығын ашып, оларды халык шаруашылығының
кызметіне койған.
Физика-химиялык анализ дейтініміздін мазмүны — бір, екі,
үш немесе төрт заттан тұратын жүйеніц химиялык кұрамыныц
ѳзгеруіне карай физикалык касиетініц біреуініц (балку температурасы,
электр ѳткізгіштік т. б.) ѳзгеруін зерттеу. Осы зерттеуден
алынған мэліметтерді пайдаланып, «к ұ р а м — касиет»
деп аталатын диаграмма сызылады. Диаграмманын абсциссасында
жүйедегі компоненттердіц проценттік күрамы, ал ординатасында
— зерттелетін касиеттіц сандык мәні керсетіледі.
Квпшілік жағдайда, әсіресе кұймалар зерттеуде, термографиялык
анализ колданылады; бұл арадағы «құрам — касиет»
диаграммасы, кұйма түзуші металдардыц (компоненттердіц)
проценттік кұрамы мен ол күйманыц балку температурасыныц
арасындағы тәуелділікті көрсетеді, мұндай диаграммаларды
балқығыштык диаграммасы дейді.
Бірнеше мысалдар келтіреміз. 39-суретте кадмий мен висмуттан
кұралған куйманыц балкығыштық диаграммасы кѳрсетілген.
Бул кұймада кадмий мен висмут химиялык (интерметалдык)
косылыс, катты ерітінді түзбейді. Диаграммадағы А нүктесі
— таза Cd, В — таза Ві балку температураларын кѳрсетеді.
Егер кадмийге аз-аздан біртіндеп висмут араластыратын
болсак, оныц балку температурасы да тѳмендей-тѳмендей С нуктесіне
келеді.
Жуйеге араластыратын висмуттыц мѳлшерін одан эрі ѳсіре
берсе, куйманыц балку температурасы кѳтеріле-кѳтеріле В
нүктесіне жетеді; бул таза висмуттыц балку температурасы.
Осы істегенді кері бағытта ѳткізіп, таза висмутка біртіндеп
456