herkese lâzım olan îmân - cubuklukoyu

lamadan görülecekdir. Ebül Hasen-i Eş’arî ve imâm-ı Süyûtî veimâm-ı Beyhekî gibi büyük âlimler, meleklerin de Cennetde Allahüteâlâyı göreceklerini bildirmişlerdir. İmâm-ı a’zam Ebû Hanîfeve başka âlimler, cinnin sevâb kazanmıyacaklarını ve Cennete girmiyeceklerini,ancak mü’min olanlarının Cehennemden kurtulacaklarınıbildirdiler. Kadınlar, dünyâdaki bayram günleri gibi senedebirkaç kerre göreceklerdir. Mü’minlerin kâmil olanları, hersabâh ve akşam, diğerleri ise Cum’a günleri göreceklerdir. Bu fakîregöre, mü’min kadınlar ve melekler ve cin de bu müjdeye dâhildirler.Fâtımat-üz-zehrâ ve Hadîcet-ül-kübrâ ve Âişe-i sıddîkave diğer ezvâc-i tâhirât ve Meryem ve Âsiye “radıyallahü teâlâ anhünneecma’în” gibi kâmil ve ârif hâtûnların diğer kadınlardanmüstesnâ tutulmaları uygun olur. İmâm-ı Süyûtî de buna işâret etmekdedir.]Allahü teâlânın görüleceğine inanmalı, nasıl görüleceği düşünülmemelidir.Çünki, Allahü teâlânın işleri akl ile anlaşılmaz.Dünyâ işlerine benzemez. [Fizik ve kimyâ bilgileri ile ölçülemez.]Allahü teâlânın ciheti, karşıda bulunması yokdur. Allahü teâlâ,madde değildir. Cism değildir. [Element değildir. Karışım, bileşikdeğildir.] Sayılı değildir. Ölçülmez. Hesâb edilmez. Onda değişiklikolmaz. Mekânlı değildir. Bir yerde değildir. Zemânlı değildir.Öncesi, sonrası, önü arkası, altı üstü, sağı solu yokdur. Bunun için,insan düşüncesi, insan bilgisi, insan aklı, Onun hiçbir şeyini anlıyamaz.Onun nasıl görüleceğini de kavrıyamaz. El, ayak, cihet, yer vebunlar gibi, Allahü teâlâ için câiz olmıyan kelimelerin, âyet-i kerîmelerdeve hadîs-i şerîflerde bulunması, bizim anladığımız ve bildiğimiz,bugün kullanılan ma’nâlarda değildir. Böyle âyet-i kerîmelereve hadîs-i şerîflere (Müteşâbihât) denir. Bunlara inanmalı,ne ve nasıl olduklarını anlamağa kalkışmamalıdır. Yâhud, bunlar,kısaca veyâ uzun olarak, (Te’vîl) olunur. Ya’nî, Allahü teâlâya yakışacakbaşka ma’nâ verilir. Meselâ, el kelimesi, kudret, enerji demekolur.Muhammed aleyhisselâm, Allahü teâlâyı, mi’râcda gördü. Bugörmesi, dünyâdaki baş gözü ile görmek gibi değildi. Bir kimse,Allahü teâlâyı dünyâda gördüm dese, o zındıkdır. Evliyânın “kaddesallahüteâlâ esrârehüm ecma’în” görmesi, dünyâ ve âhiret görmelerigibi değildir. Ya’nî (Rü’yet) değildir. Onlara (Şühûd) hâsılolmakdadır. [Ya’nî kalb gözü ile, misâlini görürler.] Evliyâ-i kirâmdan,gördüm diyenler oldu ise de, sekr hâlinde iken, ya’nî akllarıbaşlarında değil iken, şühûdü, rü’yet sanmışlardır. Yâhud,te’vîl ederek anlaşılabilecek sözlerden biridir.Süâl: Allahü teâlânın dünyâda baş gözü ile görülmesinin câiz– 22 –