herkese lâzım olan îmân - cubuklukoyu

tıklarına ters düşüyordu. Onların, fen ve din bilgilerinin çoğundacâhil oldukları, aklın, fikrin anlıyamadığı bilgilerde, dahâ çok yanıldıklarıgörüldü. Hakîkî âlimler, meselâ imâm-ı Gazâlî, imâm-ı Rabbânî“rahime-hümallahü teâlâ”, bu felsefecilerin en mühim îmânbilgilerine inanmadıklarını görmüşler, küfrlerine sebeb olan yanlışinanışlarını uzun uzun bildirmişlerdir. İmâm-ı Gazâlînin (El-münkizüaniddalâl) kitâbında bu husûsda geniş bilgi vardır.Hakîkî islâm âlimleri, kelâm bilgilerinde, (Müteşâbih) âyet-i kerîmeve hadîslerin açıklamalarında, yalnız Resûlullahın “sallallahüteâlâ aleyhi ve sellem” ve Eshâb-ı kirâmın “radıyallahü teâlâ anhümecma’în” ictihâdlarına uymuşlar, eski felsefecilerin bunlarauymıyan fikrlerini red etmişler, böylece islâm dînini, hıristiyanlıkgibi bozulmakdan korumuşlardır. Câhil kimseler ise, felesoflarınher sözlerinin doğru olacağını zannederek, bunlara teslîm olmuşlardır.İşte böylece (Mu’tezile) denilen bozuk bir islâm fırkası meydânageldi. Peygamberimiz “sallallahü teâlâ aleyhi ve sellem” islâmiyyetdeyetmişiki bozuk fırkanın hâsıl olacağını haber vermişdir.Yunan, Hind, Fars, Latin felsefelerinden ilhâm alan, İbni Sînâ, Fârâbî,İbni Tufeyl, İbni Rüşd, İbni Bâce gibi filozoflar zuhûr ederek,ba’zı bilgilerde Kur’ân-ı kerîmin hak yolundan ayrılmışlardır. İbniHaldûn [1] , islâm ilmlerini (Ulûm-i Nakliyye) [Tefsîr, Kırâet, Hadîs,Fıkh, Ferâiz, Kelâm, Tesavvuf] ve (Ulûm-i akliyye) [Mantık, Fizik,Tabi’at, Kimyâ, Matematik, Geometri, Mesâha, Münâzara ve Astronomi]adıyla ikiye ayırmışdır. Bunlardan birincilere (din bilgileri),ikincilerden tecribe ile anlaşılabilenlere ise (fen bilgileri) denir.İmâm-ı Gazâlî “rahime-hullahü teâlâ” rumca öğrenerek eskiyunan felsefesini incelemiş, doğru bulmadığı yerlerini red etmişdir.Hârûnürreşîd “rahime-hullahü teâlâ” zemânında islâm ilmlerinekarışdırılan felsefe, Montesquieu, Spinoza gibi filozoflara rehberliketmiş, bunlar “Farabius” adını verdikleri Fârâbînin te’sîri altındakaldıklarını açıkça i’tirâf etmişlerdir.İmâm-ı Muhammed Gazâlî “rahime-hullahü teâlâ” yetmişikifırkadan ilk zuhûr eden şî’î fırkasının Dâî’leri ile savaşdı. Dâî’ler,Kur’ân-ı kerîmin bir iç yüzü (bâtını), bir de dış yüzü (zâhiri) olduğunuiddi’â etdiler. Bunlara (Bâtınî fırkası) ismi verilmişdir.İmâm-ı Gazâlî “rahime-hullahü teâlâ” bunların felsefelerini kolaycayıkdı. Bâtınîler bu mağlûbiyyetden sonra, islâmiyyetden dahâziyâde ayrıldılar. Ma’nâları açık olmıyan âyet-i kerîmelere vehadîs-i şerîflere yanlış ma’nâlar vererek (Mülhid) oldular. Siyâsî[1] İbni Hâldûn, 808 [m. 1406] de vefât etdi.– 452 –