herkese lâzım olan îmân - cubuklukoyu

yokdur. Herşeyin hâlıkı, ancak Odur) buyurulmuşdur.(Mu’tezile) fırkasında olanlar, irâde ile rızâ arasındaki ayrılığıgöremediklerinden, şaşkına döndü. İnsan dilediği işi, kendi yaratırdediler. Kazâ ve kaderi inkâr etdiler. (Cebriyye) fırkası da, büsbütünşaşırdı. Halk etmeksizin ihtiyâr bulunacağını anlamadılar. İnsandaihtiyâr yok sanarak, insanı, taşa, oduna benzetdiler. İnsanlar,hâşâ, günâh sâhibi değildir. Bütün kötülükleri yapdıran Allahüteâlâdır, dediler. Cebriyye mensûblarının dediği gibi, insanda irâdeve ihtiyâr olmasaydı, kötülükleri, günâhları, Allahü teâlâ zor ileyapdırsaydı, eli-ayağı bağlanıp dağdan aşağı yuvarlanan kimse ile,yürüyerek, etrâfını seyr ederek inen kimsenin hareketlerinin birbirlerindenfarklı olmaması lâzım olurdu. Hâlbuki, birincinin yuvarlanmasıcebr ile, ikincinin inmesi, irâde ve ihtiyâr ile olmakdadır.Aralarındaki ayrılığı göremiyenlerin görüşleri kısadır. Hemde, âyet-i kerîmelere inanmamış oluyorlar. Allahü teâlânın emrlerini,yasaklarını, lüzûmsuz, yersiz görmüş oluyorlar. Mu’tezile veyâkaderiyye adındaki fırkanın dediği gibi, insan dilediğini kendiyaratıyor zannetmek de, (Herşeyi yaratan Allahü teâlâdır) âyet-ikerîmesine inanmamak olduğu gibi, yaratmakda, insanlar, Allahüteâlâya şerîk, ortak edilmiş olur.Şî’îler de, Mu’tezile gibi, insan dilediğini yaratır diyor. Eşeğinsopa yidiği hâlde sudan geçmediğini buna sened gösteriyorlar.Bunlar düşünmiyor ki, insan bir iş yapmak isterse, Allahü teâlâ da,o işin yapılmasını istemese, Allahü teâlânın dilediği olur. Mu’tezileninsözünün yanlış olduğu anlaşılır. Ya’nî insan, her dilediğiniyapamaz, yaratamaz. Onların dediği gibi, insanın her istediği olursa,Allahü teâlânın, âciz olması îcâb eder. Allahü teâlâ, aczdenmünezzehdir, uzakdır. Ancak, Onun irâde etdiği olur. Herşeyi yaratan,var eden, yalnız Odur. Allahlık böyle olur. İnsanlar için, (şunuyaratdı, şunu yaratdık, bunu yaratdılar) gibi söylemek, yazmakçok çirkindir. Allahü teâlâya karşı edebsizlik olur. Küfre sebebolur.[Kulların ihtiyârî hareketleri, kendi irâdeleri ile olmıyan, hattâhaberleri bile olmadan, nice fiziksel, kimyâsal ve fizyolojik olaylarlameydâna gelmekdedir. Bu inceliği anlamış olan insâflı bir fenadamı, kendi ihtiyârî hareketlerine, (yaratdım) demek şöyle dursun,(ben yapdım) demeğe bile sıkılır. Allahü teâlâdan hayâ eder.Bilgisi, anlayışı ve edebi az olan ise, her yerde herşeyi söylemekdensıkılmaz.Allahü teâlâ, dünyâda bütün insanlara acıyor. Muhtâc olduklarışeyleri yaratıp, herkese gönderiyor. Dünyâda râhat ve huzûr– 65 – Herkese Lâzım Olan Îmân: F-5