herkese lâzım olan îmân - cubuklukoyu

yaratıcının sebebler değil, Allahü teâlâ olduğunu bildiriyor.] Yakıcı,Allahü teâlâdır. Ateşsiz de yakar. Fekat, ateş ile yakmak âdetidir.Yakmak istemezse, ateş içinde de yakmaz. İbrâhîm aleyhisselâmıateşde yakmadı. Onu çok sevdiği için, âdetini bozdu. [Nitekimateşin yakmasını önliyen maddeler de yaratmışdır. Bu maddeleri,kimyâgerler bulmakdadır.]Allahü teâlâ dileseydi, herşeyi sebebsiz yaratırdı. Ateşsiz yakardı.Yimeden doyururdu. Tayyâresiz uçururdu. Radyosuz, uzakdanduyururdu. Fekat lutf ederek, kullarına iyilik ederek, herşeyiyaratmasını bir sebebe bağladı. Belirli şeyleri, belli sebeblerle yaratmağıdiledi. İşlerini, sebeblerin altına gizledi. Kudretini sebebleraltında sakladı. Onun birşeyi yaratmasını istiyen, o şeyin sebebineyapışır, o şeye kavuşur. [Lâmbayı yakmak istiyen, kibrit kullanır.Zeytinyağı çıkarmak istiyen, baskı âleti kullanır. Başı ağrıyan,aspirin kullanır. Cennete gidip, sonsuz ni’metlere kavuşmakistiyen, islâmiyyete uyar. Kendini tabanca ile vuran ölür. Zehr içenölür. Terli iken su içen, hasta olur. Günâh işliyen, îmânını giderende, Cehenneme gider. Herkes, hangi sebebe başvurursa, o sebebinvâsıta kılındığı şeye kavuşur. Müslimân kitâblarını okuyan, müslimânlığıöğrenir, sever, müslimân olur. Dinsizlerin ve mezhebsizlerinarasında yaşıyan, onların sözlerini dinliyen, din câhili olur. Dincâhillerinin çoğu kâfir olur. İnsan hangi yerin vâsıtasına binerse,oraya gider.]Hak tecellî eyleyince, her işi âsân eder,Halk eder esbâbını, bir lahzada ihsân eder.Allahü teâlâ, işlerini sebeblerle yaratmamış olsaydı, kimse kimseyemuhtâc olmazdı. Herkes, herşeyi Allahü teâlâdan ister, hiçbirşeye başvurmazdı. Böyle olunca, insanlar arasında, âmir, me’mûr,işçi, san’atkâr, talebe, hoca ve nice insanlık bağları kalmaz, dünyâve âhiretin nizâmı bozulurdu. Güzel ile çirkin, iyi ile fenâ ve mutî’ile âsî arasında fark kalmazdı.Allahü teâlâ dileseydi, âdetini başka dürlü yapardı. Herşeyi, oâdetine göre yaratırdı. Meselâ dileseydi, kâfirleri, dünyâda zevk vesafâsına düşkün olanları, can yakanları, insanları aldatanları Cennetesokardı. Îmânı olanları, ibâdet edenleri, iyilik yapanları Cehennemesokardı. Fekat, âyet-i kerîmeler ve hadîs-i şerîfler, böyledilemediğini göstermekdedir.İnsanların her işini, istekli ve isteksiz, bütün hareketlerini yaratanOdur. Kulların, ihtiyârî, ya’nî istekli hareketlerini, işleriniyaratması için, kullarında (İhtiyâr) ve (İrâde) yaratmış, bu seçmeve dilemelerini, işleri yaratmasına sebeb kılmışdır. Bir kul, birşeyyapmağı ihtiyâr edince, isteyince, Allahü teâlâ da dilerse, o işi, ya-– 62 –