kozhakanova-dissertacia.pdf
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Жалпы алғанда, метафора – сыртқы, не ішкі бір ұқсастығына қарап, бір<br />
нҽрсені екінші нҽрсеге балау. Абайдың ҿзінің де ҽдебиетке кіргізген жаңа<br />
метафоралары аз емес. Солардың бірі – «Ар, ұяттың бір ақыл – күзетшісі».<br />
Абай ақылды ар ұяттың күзетшісіне балайды. Осы ой ХҮІІІ ғасырда ҿмір<br />
сүрген Шал ақынның «Иман – қой, ақыл– қойшы, нҽпсі – бҿрі, Бҿріге қой<br />
алдырмас, ердің ері» деген ойларымен орайлас келеді. Ақыл мен ұят сақталса,<br />
ешбір жамандыққа бой бермессің дейді ақын. Бірінші тармақтағы «достық»,<br />
«қастық», «бар қызық» жҽне екінші тармақтағы «ар», «ұят», – бҽрі жүрек<br />
сипаттарын білдіреді. Ар мен ұят жоқ жерде достық та, қызық та болмайды. Ар<br />
мен ұят адамды достыққа бастайды, қастыққа жібермейді. Қызықтың қызуына<br />
ҿлшем салатын да солар. Ақын жүректің осы екі аяулы сыпатына күзетші<br />
қояды. Ол күзетшінің аты – ақыл. «Ар, ұяттың күзетшісі ақыл» болғанда,<br />
«ақылдың сҿзін ұғып аларлық жүректе жігер, қайрат, байлаулылық» болуы<br />
шарт. Ақын танымында осы ұғымдар мен түсініктердің қатары мен жүйесінің<br />
маңызы зор [80, 9б.].<br />
Түрік тіліне З.Исмаилдың аудармасы:<br />
Dostluk, düşmanlık hepsi de yürek işi,<br />
Ar, utanmanın akıl bekçisi.<br />
Ar ile utanma bitmezse, başka bir konu,<br />
Arlanma, büyüklük bu günün mertebesi [10,159].<br />
Қазақ тіліндегі сҿзбе-сҿз кері аудармасы:<br />
Достық, дұшпандық бҽрі де жүрек ісі,<br />
Ар, ұяттың ақыл күзетшісі.<br />
Ар мен ұят бітпесе, басқа бір сҿз,<br />
Арланба, биіктік бұл күннің мҽртебесі<br />
Аудармашы Абай идеясын біршама дұрыс жеткізуге тырысқан. Ҽсіресе,<br />
алдыңғы екі жолды, ондағы поэтикалық сҿздерді де дҽл аударған деуге келеді.<br />
Алайда, аударылып отырған ҿлеңнің композициясына келер болсақ, түрік<br />
тіліндегі аудармада буын, бунақ, тармақ мҽселелері ескерілмеген. 11 буынмен<br />
жазылған ақын ҿлеңі аударманың бірінші жолында 12 буын, екінші жолында 10<br />
буын, үшінші жолында 14 буынды, тҿртінші жолында 13 буынды болып ҿзгеріп<br />
отырады. Ҿлең ұйқасын сақтауға тырысқанымен, буын санының ҽркелкі болып<br />
аударылуы аударма сапасына теріс ҽсер еткен.<br />
Ұйғыр тіліне Д.Ясеновтың аудармасы:<br />
Достлуқ, қҽстлик һҽммҽ қизиқ – жүрҽк иши,<br />
Ар, номусниң бир ҽқил – күзҽтчиси.<br />
Ар вэ номус келишмисҽ ғҽлитиғу,<br />
Номус билҽн ашар һҽр ким мҽртивиси.<br />
103
Change language