kozhakanova-dissertacia.pdf

ҽн-романс жазған. Ағылшын, араб, башқұрт, белорус, қарақалпақ, қырғыз,
ҿзбек, тҽжік, түркімен, ұйғыр, татар тілдеріне аударылған [77, 471б.].
Ж.Ысмағұлов: «Біздіңше, ақын бұл ҿлеңде ҿзінің айтайын деген ойын
жүйелеп, үш түрлі тезиске құрады. Біріншісі – жалпы ҿлеңнің сипаттамасы;
екінші – қазақ ҿлеңінің бұған дейінгі жай-күйі; үшінші – ұлттық поэзияның
болашақ даму бағдары» [88, 42б]. Ақынның ҿлең жҿніндегі түсінігін поэзия
табиғаты жҿнінде жүйелі ілім қалыптастырған беделді ойшылдар – Гегель мен
Белинскийдің пікірлері тұрғысынан қарастырып, солармен салыстырып
ҿткеніміз теріс болмас.
Гегельдің айтуынша, поэзия ақын қиялы негізінде, автордың ішкі тебіренуі
арқылы, оның ойы мен сезімінен жаңа бір дербес дүние тудырады. Ал мұның
ҿзі шынайы мазмұн мен сұлулықтың, яғни ақиқат пен ҽсемдіктің қосындысы
болып кҿрінеді.
Ал Белинский болса, поэзияны ҿмірдің мҽн-мағынасы деп алады да, соның
қадір-қасиетін жеткізу үшін дүниедегі адам жанына қымбат нҽрсенің, сұлулық
атаулының бҽрін тізбектеп келіп, ҿлеңді солардың ішіндегі ең асылы мен
ҽсеміне балайды.
Абай осы екі ойшылдың поэзия жҿніндегі қисындарын білді ме, білмеді
ме, біз оған тоқталып жатпаймыз. Бізге керегі Абайдың сол екі білгір айтып
кеткен тұжырымның дҽл үстінен түсіп, оны бір-ақ ауыз түйінмен жеткізе
білгендігі. «Ҿлең – сҿздің патшасы», – дейді ұлы ақын [88,43б.].
Абай ақын сҿзі біреуге ұнау үшін, немесе мал үшін емес, адамның жанына
қажетті болуына меңзейді. Ақынның сҿзін қабылдаушы оқырманның
эстетикалық талғамының да дамуын, ҿзгеруін талап етеді.
Қырғыз тіліне А.Токомбаевтың аудармасы:
Ҿлҿң – сҿздүн падышасы, сҿз сарасы
Кыйындан кыйыштырат эр даанасы.
Тилге жеңил, жүрҿккҿ жылуу тийип,
Жумуру, тегиз келсин айланасы [11, 41б.].
Қырғыз тіліндегі ақын ҿлеңінің алғашқы үш жолы түпнұсқамен жүз пайыз
сҽйкес келеді. Тек соңғы жолында ақын «теп-тегіс, жұмыр келсін айналасы»
десе, А. Токамбаев: «Жумуру, тегиз келсин айланасы», - деп сҿздердің орын
тҽртібін ҿзгертіп қана аударған.
Ұйғыр тіліне И.Жҽлиловтың аудармасы:
Шеир - сҿзниң падшасы, сҿз тажиси
Қийиндин жипсилитар ҽр данаси.
Тилға йеник, жүрҽккҽ иссиқ тегип,
Сип-силиқ дүглҽк болсун бар саласи [9, 44б.].
117