kozhakanova-dissertacia.pdf
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Қырғыз тіліндегі аудармада ақынның «Мақсат – алыс, ҿмір – шақ» деген<br />
жолдарын «Үміт – алыс, ҿмір шақ» деп аударады. Үміт – адамның кҿңіл күйін,<br />
сезімін білдіретін ұғым, түсінік, яғни, оның нақтылы заттық сипаты жоқ.<br />
Мақсат та сол сияқты дерексіз ұғымдардың бірі. Алайда, «Үмітсіз шайтан»<br />
деген қазақтың ҽр күні үмітке толы, үміт оларға алыс емес. «Үміт үзбек<br />
қайратсыз иттің ісі» деген Абай ақын осыны терең түйсінгендіктен, мақсат –<br />
алыс десе керек. Абайдың бейнелі сҿздері сипаттауларының қай-қайсысын<br />
алсақ, ұлы ақынға тҽн зор мағыналық, кҿркемдік қасиеті кҿзге түседі. Мақсұт –<br />
алыс, ҿмір – шақ деген сҿздерде терең мағына жатыр. Осы мақсаттың<br />
жолына бар қалған ҿмірі жұмсалса да аз екенін айтқанда да ақын екі ұғымды<br />
(алыс мақсат пен шақ, аз ҿмір) шендестіру ҽдісімен қарама-қарсы қою арқылы,<br />
екі нҽрсені екі түрлі сипаттау арқылы тағы да сол негізгі ойын ширата, шыңдай<br />
түседі. Қырғыз тіліндегі аудармада ақынның «Кеш» деп кайтар жол емес, Жол<br />
азығым мол емес» деген ойы дұрыс аңғарылған, дұрыс аударылған.<br />
Аш қарын жұбана ма майлы ас жемей,<br />
Тоқ тұра алмас дҽмдіден дҽмді іздемей.<br />
Бір тойған шала байлық деген қазақ,<br />
Ет кҿрінсе қайтеді күйсей бермей, [2, 158б.] –<br />
деген ҿлеңінде Абай қазақтың ҿзінде бұрыннан бар «Кедейдің бір тойғаны<br />
шала байығаны» деген мҽтелді айтар ойдың эстетикалық қуатын арттыру,<br />
еселеу мақсатында қолданғаны анық. Бұлардың ҿзге тілде де дҽл осылай<br />
аударылғанын байқадық.<br />
Татар тіліне Ҽ.Исхактың аудармасы:<br />
Ач юанмас, тапса, майлы ашны калмый,<br />
Тук туктамас, иң тҽмлене эзлҽп тапмый.<br />
―Бер туюың - ярты байлық‖ дигҽн казак<br />
Ит очратса, ничек түзсен чҽйнҽп бакмый? [8,139б.].<br />
Абайдың 11 буынды қара ҿлең ұйқасымен жазылған бұл ҿлеңін татар тіліне<br />
аударған аудармашы 12 буын етіп аударады. Бұл ҿлеңіндегі «Аш қарын жұбана<br />
ма, майлы ас жемей» деген жолын «Аш жұбанбас, тапса, майлы ас қылмай» деп<br />
мағынаға жақын аударса, «Бір тойған шала байлық» деген қазақ аузында<br />
мҽтелге айналған қолданысты да сол қалпында «Бір тоюың – жарты байлық»<br />
деген қазақ, Ет ұшыраса, не істейді шайнап бақпай? деп аударған.<br />
Ҿзбек тіліне Миртемирдің аудармасы:<br />
Оч киши тинчланарми туймагунча,<br />
Тук киши то ерилиб улмагунча?<br />
―Бир туйсанг – чала бойлик‖ деген қозоқ<br />
Эт топса – қуймас холдан тоймагунча[77,73б.].<br />
124
Change language