kozhakanova-dissertacia.pdf
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
туады. Түсіну, жеткізу, қабылдау кезінде айқындалады. Сондықтан да<br />
аудармашы мағынадан гҿрі мҽнді ұғынуға, оның субьективті қыр-сырына<br />
бойлауы керек.<br />
Сонымен бірге, ең бастысы, мҽн мағынаға қарағанда концептуалды, мҽн<br />
мазмұнды ҽрі салмақты, танымдық сипаты терең болады. Абай ҿлеңдеріндегі<br />
жекелеген Алла, жүрек, махаббат, иман, ниет тҽрізді концептілерде терең мҽн<br />
бар. Бұл сҿздер атауыштық мағынасы асып, аясы кеңіп, мҽндік дҽрежеге<br />
жеткен, концептіге айналған. Сондай-ақ, Л.С.Выготский мҽн мен мағына<br />
арасында аралық звено ретінде «ішкі дауыс» болатындығын айтады жҽне оның<br />
арқасында ой сҿзбен іске асады. Біздіңше, «ішкі дауыс»дегені автордың<br />
тарапынан айтылатын түрлі астарлы ойлар. Сҿздің бҽрінде де мағына<br />
болғанымен, мҽн бола бермейді. Мҽн мағынадан гҿрі салмақты да, терең<br />
категория. Ал Абай тҽрізді ұлы ақындардың ҿлеңдерінде мағынадан гҿрі<br />
мҽннің орны мен маңызы күшті болатыны ҿз-ҿзінен түсінікті. Абайдың ҿзі де<br />
сҿздің мҽнісі туралы:<br />
Мұны жазған кісінің<br />
Атын білме, сҿзін біл.<br />
Осы жалған дүниеден<br />
Шешен де ҿткен не бұлбұл,<br />
Кҿсем де ҿткен не дүлдүл,<br />
Сҿз мҽнісін білсеңіз,<br />
Ақыл - мизан, ҿлшеу қыл,<br />
Егер қисық кҿрінсе,<br />
Мейлің таста, мейлің күл» [2, 61б.].<br />
Осы шумақтардағы Абайдың «сҿз мҽнісін білсеңіз» деп отырғаны<br />
тыңдарманның немесе оқырманның автор айтқан ойды дұрыс пайымдай білуі,<br />
ақылмен ҿлшеп, бағалай білуі деп танимыз. Бұған қоса, «мҽн» категориясы<br />
арқылы Абай оқырманның ҿзіне қабылдау, түсіну міндетін артады. «Егер қисық<br />
кҿрінсе» таста дейді. «Қисық» деп отырғаны бағалаудың бір формасы. Абай<br />
ҿзінің осы «сҿздің мҽнісі» деген қағидасын ҿз аудармаларында да ұстанады.<br />
Орыс классиктерінің шығармаларын тҽржімалаған кезде олардың сҿзінің ішкі<br />
мҽнісіне, астарына, авторлық концепцияға үңіледі. Ал Абайдың ҿлеңін<br />
тҽржімалануы кезінде бұл қағидалар сақтала бермейді.<br />
Ақын ҿзінің бұл қағидаларын ҽрі қарай былай түсіндіреді:<br />
Егер түзу кҿрінсе,<br />
Ойлап-ойлап, құлаққа іл.<br />
Ақымақ кҿп, ақылды аз,<br />
Деме кҿптің сҿзі бұл.<br />
Жақынның сҿзі тҽтті деп,<br />
Жақыным айтты дей кҿрме,<br />
Надандықпен кім айтса,<br />
Ондай түпсіз сҿзге ерме,<br />
35
Change language