kozhakanova-dissertacia.pdf
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
құбылысының қыртыс-қатпарына осылай бойлайды. Ал аудармада ақынның<br />
«ит қорлық» метафорасын аудармашы «мұндай иттік» деп аударыпты.<br />
Абайдың кҿпке мҽлім «Қансонарда бүркітші шығады аңға...» деп<br />
басталатын ҿлеңінің кҿркемдік-эстетикалық қасиеті оқырманның да,<br />
абайтанушылардың да лайықты бағасына ие болған. Табиғат пен адамның<br />
ажырамас бүтін-бірлігі мұндай кемел суреттелген жалғыз ҿлеңімен ғана талай<br />
ақын тарихта қалар еді. Тіпті, табиғат лирикасы дегеннен гҿрі кҿргіш, сезгіш,<br />
ой қорытқыш ұшқыр қиял иесі ҽр адамның кҿңіл күйін тереңнен тартып,<br />
жалаңаштай, жарқырата кҿрсетудің ғажайып үлгісі осындай [94].<br />
Құсы да иесіне қоразданар,<br />
Алпыс екі айлалы түлкі алғанда.<br />
―Үйірімен үш тоғыз‖ деп жымыңдап,<br />
Жасы үлкені жанына байланғанда.<br />
Қазақ тілінде малға байланысты кҿрініс тапқан фразеологизмдер ҿте кҿп.<br />
Сондықтан ұлттық ҿмірдің айнасы болып табылатын фразеологизмдердің<br />
ҽлемнің тілдік бейнесін жасаудағы орны ерекше болса, оны танымдық<br />
тұрғыдан талдау, ҿзге тілге аудару оңай емес.<br />
Татар тіліндегі Н.Арсланның аудармасы:<br />
Бҿркете дҽ, хужасы да кукраема<br />
Житмеш тҿрле хҽйлҽ остасын алганда,<br />
―Ҿере белҽн ҿч тугыз‖ дип, шаян кҿлеп,<br />
Агасы мал бҽйлҽсҽ тагын янга [8,18], –<br />
деп аудармашы «Құсы да иесіне қоразданар» деген жолды «Бүркіті де<br />
қожасына кісімсінеді» деп шалажансар аударады. «Қораздану» – қодыраңдау,<br />
едіреңдеу, қоқилану мағынасын білдіретін сынды құсқа тҽн қылықтар болса.<br />
Ақын «қораздану» етістігі арқылы құстың мінез-ҽрекетін образды түрде шебер<br />
бейнелеген. Ал осы сҿзді «кісімсінеді» деп адамға тҽн жағымсыз мағынада<br />
кҿрсетуін аудармашылық тапқырлық дей алмас едік. Аудармада ақынның<br />
«Алпыс екі айлалы түлкі алғанда» деген жолын «Жетпіс түрлі ҿнер ҽдісін<br />
білгенде» деп мүлде жҿнсіз аударған. «Алпыс екі айлалы» – сҿзі қу, айлакер<br />
мағынасын білдіріп кҿбінесе түлкінің асқан айлакерлігіне қатысты айтылады.<br />
Ал аудармадағы «жетпіс түрлі ҿнер» сҿзі түлкіден гҿрі адамға, оның ішінде ер<br />
жігітке лайық қолданыс. Сондай-ақ, осы ҿлеңдегі «үйірімен үш тоғыз» –<br />
кҿбінесе аңшыларға қарата айтылатын «олжа кҿбейсін!» деген мағынадағы<br />
тұрақты тіркес, осынау жақсы тілекті аңғартатын фразеологиялық тіркесті<br />
аудармашы «Тобыменен үш тоғыз» деп аударған. «Үйір», «топ» сҿздері бірінің<br />
орнына бірін қолдана беретін мағыналас сҿздер болғанымен, тұрақты<br />
тіркестердің мағыналық сыңарларын ауыстыруға болмайтын аудармашы<br />
ескермеген тҽрізді. Ҽр халықтың аңшылық дҽстүрі ҿзіне ғана тҽн, ҿз<br />
132
Change language