kozhakanova-dissertacia.pdf

С.Санбаев кҿптік мағынаны «кинешь камень» деген сҿз тіркесімен береді.
Орыс тіліндегі «как собак нерезаных» фразеологизмі түпнұсқадағы «иттен кҿп»
фразеологизміне толық сҽйкес келеді. Бірақ аудармашылырдың ізденбеуінен
түпнұсқадағы фразеологизмді ҽрқайсысы ҽртүрлі жолмен жеткізген.
К.Серикбаева түпнұсқадағы «иттен кҿп» фразеологиялық бірлікті «больше чем
собак» деп сҿзбе-сҿз аударған. Шкловский «очень много» деп қарапайым
тілмен аударған.
Р.МакКейннің аудармасы: «I would have respected a myrza, but now you
cannot find a truly generous one; as to those who give out their livestock right and
left, they are as many of these as stray dogs».
Р.МакКейннің аудармасында «иттен кҿп» фразеологизмі «they are as many
of these as stray dogs» болып берілген. Қазақ тіліне сҿзбе-сҿз кері аударғанда
«иесіз иттер сияқты кҿп» деген мағынаны береді. Аудармашы фразеологизмді
теңеу ҽдісімен аударып, «иттен кҿп» дегенге эмоционалды бояуды күшейтіп
«иесіз» деген бірлікті қосады. Салыстыру нҽтижесінде аудармашылар
түпнұсқадағы коммуникативтік мақсат, жағдай бірлігі, оны бейнелеу белгілерін
сақтауға тырысқан. Түпнұсқа мағынасына жақындау бергендіктен, бұл қара
сҿзді бейімделген транскодтау деп атауға болады. Десек те, бұл аудармаларда
жағдайды сипаттау деңгейі басым.
Профессор З. Бисенғали: «Абайды терең білу үшін оның қарасҿздерін ұғу
керек. Ҽйтпесе ҿлең ҿрнегіне ҿрілген қабат-қабат сезімдер шұғыласына оранған
ойларды таратып кете алмайсың. Бір ұшынан ұстасаң, екінші тармағы ұстатпай
ҽуре қылады» [55,13б.] – деп ақын сҿздерін бірден түсіну, қабылдау
қиындығына назар аудартады. Демек, ақын шығармаларын қазақ тілінде ұғыну
қандай қиын болса, ҿзге тілде сҿйлету одан да қиын екенін ескермеске
болмайды.
«Абай пайдаланған фразеологизмдердің дҽл эквивалентін таба білу,
кҿбінесе оның лирикалары мен қарасҿздерінің аудару сапасын айқындай түседі.
Бұл орыс оқырманының ақынның ойын, сезімі мен күйзелісін, оның түйсігін
түсінуіне кҿмектесуі үшін аудармашыдан ерекше жауапкершілікті талап етеді»
[56, 35б.]. Демек, аудармашылар фразеологизмдерді түпнұсқаға сҽйкес бере
алмаса, автордың негізгі айтпақ ойынан оқырмандарды адастырады.
Қазақ тілінің фразеологизмдер сҿздігінде «қулық сауды» фразеологизміне
«арамдық ойлады, пҽле қуды» – деген, «кҿз сүзді» фразеологизміне «телмірді,
жалынышпен қарады, тілемсектенді» – деген анықтамалар берілген. Осы
етістіктен тұратын фразеологизмдер Абайдың тҿртінші қарасҿзінде былайша
кҿрініс тапқан: «Қулық саумақ, кҿз сүзіп, тіленіп, адам саумақ - ҿнерсіз иттің
ісі». Байқап отырғанымыздай, Абай фразеологизмдерді қолдана отырып, оның
мағынасын түсіндіре кетеді.
С. Санбаевтың аудармасы: «Удел бездарного существа - полагаться на
плоды хитрости, попрошайничества и корыстолюбия»
К.Серикбаеваның аудармасы: «Жить хитростью, обманом,
попрошайничеством – удел бездарных проходимцев».
67