kozhakanova-dissertacia.pdf

дүниетанымына, түсінігіне сай қалыптасады. Мысалы, тұрақты тіркеске
айналған «қанжығаға байлау» жасы кіші аңшының олжасын жасы үлкенге
сыйлайтын, жасы үлкеннің қанжығасына олжа байлау салтына байланысты
айтылады. Ал оның негізі қазақ халқының жасы үлкенді сыйлау, құрметтеу
ҽдетінде жатқаны белгілі. «Ал соғып алған аңды, атып алған құсты жасы үлкен
немесе сыйлы адамға тарту ету байлау деп аталады. Бұл – этнографизм, яғни
халықтың дҽстүрлі ҽдет-ғұрпына қатысты қалыптасқан сҿз» [90,48б.] Осы
этнографизмді аудармашы «ағасы мал байласа» деп мағынасын тарылта
аударыпты.
Ұйғыр тіліне Һ.Бҽхниязовтың аудармасы:
Кушиму, егисиму махтиниду,
Атмши икки һелилик түлкҽ алғанда.
―Үйири билҽн үч тоққуз‖ дҽп ҽркилҽп,
йеши чоңниң йениға бағлиғанда [9,11б.].
Алайда Абайдың «Құсы да иесіне қоразданар» деген жолын ұйғыр тіліне
аударушы «Құсы егесіне мақтанар» деп аударған. Жалпы алғанда, «Қораздану»
мен «мақтану» семантикалық тұрғыдан бір-біріне жуықтайды. Десек те,
«қораздану» құсқа тҽн қасиет болса, «мақтану» кҿбінесе адам баласына тҽн
сипат. Байқағанымыздай, ҿзге ҿлеңдеріне қарағанда, «Қансонарда бүркітші
шығады аңға...» ҿлеңі ҿзге тілге аударылғанда ҿңі қашып, біраз бояуы кеміген.
Олай болатын себебі, бұл ҿлеңде ақын құс салып, аң аулаудың тамаша
кҿрінісін жасайды. Ал мұндай кҿріністі ҿзге халық тұрмақ, аңға шығып
кҿрмеген қазақтың ҿзінің бірден түсіне қоюы екіталай.
Қырғыз тіліне А.Токомбаевтың аудармасы:
Бүркүт да, ээси да короздонот,
Алтымыш эки айлалуу түлкү алганда.
―Үйруң менен үч тогуз‖ жымыңдашат,
Түлкүнү улуулары байлаганда [11,16б.].
«Құсы да иесіне қоразданар» деген жолды қырғыз тіліне «Бүркіті де иесі де
қоразданар» деп аударған. Ал қалған жолдарда түпнұсқамен айырмашылық жоқ
деуге болады.
Ҿзбек тіліндегі У.Уринбаевтың аудармасы:
Қуши хам эгасига хурозланар,
Олтмиш икки хийлали сайд олганда.
Овчининг чехрасига шодлик чиқар.
Тулкини қанжиғага бойлаганда, [60,88б.].
133