kozhakanova-dissertacia.pdf

Татар тіліне Н.Арсланның аудармасы:
Картайдык, кайгы басты, йокы сирҽк,
Ачуың –ачы агу, уең –бизгҽк .
Серлҽшергҽ кеше юк сүз аңларлык,
Кем күңлеңне күрер синең, булыр ирмҽк?[8, 21б.].
Абайдың аталған ҿлеңінің алғашқы «Қартайдық, қайғы ойладық, ұйқы
сергек» жолы татар тілінде «Қартайдық, қайғы басты, ұйқы сирек» деп
аударылған, яғни ақын «қайғы ойладық» десе, аудармашы «қайғы басты» деп
аударады. Бұлай деп те аударуға болады, ҽйтсе де, Абайдың бұл ҿлеңіндегі
сҿздер бір түрлі ұйқаспен келеді: «қартайдық», «ойладық», сергек», «кермек»,
«ермек», «ҿлмек», «келмек», «ҿзгермек», «жеңбек», «кермек», «кҿнбек»,
«еңбек», «кҿлбек», «шҿлмек», «білмек», «жүрмек», «ҿткізбек», «ілмек»,
«үйренбек», «сенбек», «бергек», «кҿтерілмек», «жиренбек», «бҿлмек»,
«бермек», «дүрмек», «күлмек», «ҿкірмек», «демек», «ернек», «жемек», «кемек»,
«ҿршеленбек», «елек», «меңгермек», «теңгермек», «келтірмек» түрінде келеді.
Градация, яғни дамыту тҽсілін пайдаланған ақын «Қартайдық, қайғы ойладық,
ұйқы сергек» деп жеткізбек ойын бірінен-бірін оздырып, дамыта суреттеген.
Ақын «Ашуың–ашыған у» десе, аудармашы «Ашуың – ащы у», ақын «ойың –
кермек», десе, аудармашы «ойың – безгек» деп аударған. «Кермек» сҿзі сен
«Безгек» сҿзінің арасында семантикалық жағынан жақындық жоқ. Безгек – ауру
түрін білдіретін сҿз, бірақ, Абайдың ҿлеңдерінде «безгек ауру сықылды
жүдететін ғашықтық»,т.б. түрінде бұл сҿз кездеседі. Десек те, контекске сай
пайдаланған жҿн. Соңғы үшінші, тҿртінші жолдар «Шерлесерге кісі жоқ сҿз
аңдарлық, Кім кҿңіліңе кірер сенің, болар ермек?» деп аударылып, ақын
ойымен сабақтастық тапқан.
Қырғыз тіліне А.Токомбаевтың аудармасы:
Картайдык, кайгы ойлодук уйку сергек,
Кыжырың чылаган уу, оюң кермек.
Мундашып сҿздү тыңшаар адамың жок
Кҿңүлдү ким кҿтҿрүп болот ҽрмек [11,21б.].
Қазақ тіліндегі сҿзбе-сҿз кері аудармасы:
Қартайдық, қайғы ойладық, ұйқы сергек,
Ашуың щылаған у, ойың кермек.
Мұңдасып, сҿзді тыңдар адамың жоқ,
Кҿңілді кім кҿтеріп болады ермек, –
деп түпнұсқаға ҿте жақын етіп аударылған. Аудармашыға кҿркемдік саймасайлыққа
жету үшін түпнұсқадағы сҿздерге сҽйкес балама іздеудің немесе
синтаксистік құрылымды түбірімен ҿзгертудің қажеттілігі болмаған. Жалпы
ақын ҿлеңдерінің түркі тілдес туыс тілдерге аударылуында қырғыз тіліндегі
112