kozhakanova-dissertacia.pdf
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Қазақ тіліндегі сҿзбе - сҿз аудармасы:<br />
Берекесі кеткен ел,<br />
Суы сасық батпақ кҿл.<br />
Құстар ұшып қаңқылдап,<br />
Су іше алмас жазғы тҿл, – деген ұйғыр тіліндегі аудармада да түпнұсқадағы<br />
«ашыған су» «сасық су» болып аударылады. Бұл аударманы ҿзбек ақыны<br />
Н.Уринбаевтың, татар тіліндегі Н.Арсланның аудармаларымен салыстырып<br />
қарар болсақ, ҿлеңнің алдыңғы екі жолын үш аудармашы да бірдей аударған.<br />
Абайдың жыраулар поэзиясына тҽн 7-8 буынды толғау түрінде жазылған<br />
ҿлеңінің ырғақтық жүйесі де сақталған. Алайда, ҿлеңнің соңғы жолдары ҿзбек,<br />
татар тіліндегі аудармаға қарағанда, жетік аударылған.<br />
Абай шығармаларында мол кҿрініс табатын «жүрек» категориясы ең ҽуелі<br />
оның дүние танымдық түсінігінен, соның ішінде адам болмысы туралы, оның<br />
түпкілікті мҽні жайындағы философиялық-танымдық, моральдық-эстетикалық<br />
пайымдарынан айқын кҿрініс тауып, онан ҽрі ҽдеби-кҿркем бейнелеулермен,<br />
тілдік ажарлы айшықтаулармен астасып жатады. Абайдың жүрек жайындағы<br />
ой толғауларының негізі мен ҿзекті желістері «Ҽуелде бір суық мұз ақыл зерек»<br />
(1889), «Кейде есер кҿңіл құрғырың» (1890), «малға достың мұңы жоқ малдан<br />
басқа» (1896), «Алла деген сҿз жеңіл» (1896) сияқты тҿл шығармалары мен<br />
«Менің сырым, жігіттер, емес оңай» (1897), «Жүректе кҿп қазына бар, бҽрі<br />
қызық» (1899) деген аудармаларында қысқа тұжырымдала баяндалған.<br />
Абай жүректі эмоциялық сезімнің, адамгершілік негіздегі рақымшапағаттың<br />
кҿзі ретінде таниды. «Абай шығармаларында 1886 жылдан бастапақ<br />
жүректің сырына тереңдеп үңілу, оны сан түрлі мағынадағы күрделі<br />
ұғымдардың баламасы ретінде қолдану жағы жыл ҿткен сайын қоюланып,<br />
молыға береді. Абай дүниетанымында жүрек адамзат бойындағы сезімдік<br />
мүшелерінің ең күрделі ҽрі ішкі органдардың бірегейі деп саналады. Ол ҿзінің<br />
17 қара сҿзінде жүректің атынан «... қан менен тарайды, жан менде мекен<br />
қылады» деп аңғартқан. Мұндай кҿзқарастың түп -тҿркіні орта ғасырдағы ой<br />
алыбы Ҽл-Фарабидан бастау алады. Сондай-ақ, Абайдың Шығыс<br />
шайырларынан кҿп үйренгендігі байқалады. Жүрек культін кҿтере жырлау<br />
Рудаки, Фирдоуси, Низами, Руми, Жами шығармаларында басымырақ болғаны<br />
белгілі [63,259б.]<br />
Жүрегі – айна, кҿңілі – ояу,<br />
Сҿз тыңдамас ол баяу.<br />
Ҿз ҿнері тұр таяу,<br />
Ұқпасын ба сҿзді тез? [2, 86б.]<br />
«Айна – философиялық-эстетикалық феномен. Мифологиялық таным<br />
бойынша айна екі ҽлем арасындағы шекара ретінде, ҿлімнің ажырамас бҿлігі<br />
81
Change language