kozhakanova-dissertacia.pdf
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
астарлыдан ерекшеленеді. Бұларға образдар – троптардың аллегориялық жҽне<br />
символдық түрлері жатады. Аллегориялық жҽне символдық образдарда астарлы<br />
образдың нақты сҿзбен берілгеннен айырмашылығы жоқ, бірақ ҿзінің<br />
жалпылығымен, дерексіздік деңгейімен басым түседі.<br />
А.Б.Есин образға мынадай анықтама береді: «Образ кҿркем шығармада<br />
суреттелген ҽлем, яғни суретшінің ақиқат ҿмірге тҽн кҿріністі салуы: заттар,<br />
табиғат, ҽрекеттер, күйзелістер жҽне т.б» Ғалым образдарды портрет, пейзаж,<br />
заттар ҽлемі деген түрлерге бҿледі жҽне бұл образдардың барлығын кҿркем<br />
деталь деп атайды. Кҿркем деталь – ірі образдың блогына жинақталатын<br />
кішігірім жеке мҽнерлеу мен бейнелеулерден тұрады. Мұндай ірі образ ҿз<br />
кезегінде оданда ірі – адамның тұтас образына қосылады [36, 75б.]. Осылайша<br />
кҿркем образдың антропоцентритті сипаты барын байқауға болады. Кҿркем<br />
образдың абсолюттік антропоцентритті сипаты туралы түсінікке қосымша<br />
ауызша кҿркем шығармада дараландырылған жҽне дараландырылмаған<br />
образдарды бҿліп қарастыруға болады. Адам, жануар, табиғат, заттар образы,<br />
(заттық, нысандық ҽлемнің образы), сезім образы, ауызша-сҿйлеу-образы, образ<br />
детальдар жҽне т.б.<br />
Метафоралық семантика бірнеше ҿзара байланысты бҿлшектерден тұрады:<br />
сҿздің бастапқы мағынасы, салғастыру нҽтижесінде туындайтын болатын образ<br />
жҽне метафораны пайымдау нҽтижесінде пайда болатын жаңа ұғымдық мазмұн.<br />
Осыған байланысты метафораның семантикалық қосқырлылығы, екіұдайлығы<br />
туралы айта аламыз, демек метафора кҿпфункционалды болып табылады,<br />
сондықтан оны аудару кезінде қиындыққа тап боламыз.<br />
Кҿп функционалдылық деп номинативті жҽне прагматикалық функцияның<br />
бір мезгілде жүзеге асуын түсінеміз. Метафораның номинативті функциясы<br />
семантикалық ақпаратты беру арқылы іске асады, метафораның образдылығы<br />
прагматикалық функция арқылы беріледі. Номинативті жҽне прагматикалық<br />
функциядан басқа, метафора стиль құрушы жҽне онымен тығыз байланысты<br />
жанр құрушы жҽне мҽтін құрушы функция атқарады. Стиль құрушы функция<br />
ретінде жазушының жҽне ҽдеби туындының жеке стилінің қалыптасуына<br />
метафораның қатысуын айтуға болады. Метафораның жанр құрушы функциясы<br />
қандай да бір метафорасы бар мҽтінді нақты бір жанрға жатқызуға мүмкіндік<br />
береді.<br />
Метафораның мҽтін құраушы қасиетіне оның уҽжделгендігі,<br />
кеңейтілгендігі, яғни, түсіндірілу жҽне жалғасып отыратын қабілеті жатады.<br />
Оның құрамына кіретін қарапайым метафоралар ҿзара байланысқан, бірін-бірі<br />
толықтырады, ҽдетте негізгі, тірек сҿзбен берілетін образдың уҽжделуін<br />
күшейте түседі.<br />
Осылайша, ақынның жеке стилінің маңызды құрамдас бҿлігі бола отырып,<br />
метафора автордың қоршаған шындыққа субъективті қарым-қатынасын<br />
білдіреді, кейіпкерлерді сипаттауға қызмет етеді, демек метафоралық<br />
қолданыстағы сҿздерді аудару аудармашыдан үлкен жауапкершілікті талап<br />
етеді.<br />
44
Change language