Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Hrvat. film. ljeto, Zagreb / god 11 (2005), br. 42, str. 107 do 110 Riesinger, R. F.: Paradigme filmske teorije — teorijska klasifikacija Francesca Casettija<br />
ranje. Dakle s jedne strane postoji temeljno estetski, u kona~nici<br />
egzistencijalisti~ki diskurz, a s druge strane diskurz<br />
koji se shva}a kao znanstven i metodolo{ki usmjeren.<br />
No izme|u 1970. i 1980. ipak se ve} etablirao znanstveni<br />
diskurz. Nova linija sukoba sada protje~e izme|u analiti~kog<br />
i interpretativnog pristupa.<br />
^etiri godine poslije Casetti u povijesti <strong>filmski</strong>h teorija pod<br />
ve} spomenutim naslovom Teorie del cinema. 1945-1990<br />
(Casetti, 1993) 4 sa`imaju}i svoja istra`ivanja u uvodu navodi<br />
sada ve} ~etiri fenomena {to odre|uju razvoj filma od<br />
1945, pri ~emu su prva tri ve} poznata:<br />
1. prihva}anje kinofilma kao kulturne ~injenice, 2. specijalizacija<br />
u bavljenju njim, 3. internacionalizacija debata i 4.<br />
pluralnost postupaka istra`ivanja.<br />
Ta se ~etiri op}a fenomena razvijaju na tri areala, tri podru~ja<br />
filmskoteorijskog istra`ivanja, koje ponovno naziva paradigmama.<br />
Sada bi ih trebalo detaljno razlo`iti:<br />
1. estetsko-esencijalisti~ka paradigma,<br />
2. znanstveno-analiti~ka paradigma,<br />
3. interpretativna paradigma.<br />
1. Za prvi areal Casetti rezervira oznaku ontolo{ka teorija. 5 Taj<br />
pojam, kao {to je poznato, potje~e od Andréa Bazina — iz njegova<br />
mo`da najpoznatijega rada Ontologija fotografske slike.<br />
Za{to Casetti paradigmu naziva ontolo{kom, a ne kako bi se<br />
moglo pretpostaviti, estetskom? Razlog je jednostavan: tako<br />
navodi dva podru~ja {to implicitno upravljaju istra`ivanjem: 1.<br />
pretpostavka da je film kao takav (spoznajni) objekt koji se<br />
mo`e identificirati te 2. pretpostavka kako se mo`e odrediti<br />
narav istra`ivana fenomena kao i njegova karakteristi~na i specifi~na<br />
svojstva. Time ontolo{ka paradigma sadr`ava metafizi~ku<br />
komponentu u potrazi za njezinom esencijom, {to do izra-<br />
`aja najjasnije dolazi u Bazinovu pitanju ’[to je film?’.<br />
Istra`iva~ki je modus ontolo{ke teorije polaze}i od toga<br />
odre|en ovako: definicija filma, opse`no poznavanje istra`ivana<br />
fenomena, razra|ivanje istine filma.<br />
Te temeljne karakteristike i crte ontolo{ke paradigme vrijede<br />
za razli~ite varijante i varijacije:<br />
Ci sono approcci che rispondono alla domanda di partenza<br />
sostenendo la natura realistica del cinema (Bazin, Kracauer);<br />
altri insistono piuttosto sulla sua appartenenza al<br />
dominio dell’ immaginario (Morin); altri ancora ne esaltano<br />
le sue capacità linguistiche o comunicative (Della<br />
Volpe, Mitry)./ To su pristupi koji odgovoraju zahtjevima<br />
realisti~ke prirode filma (Bazin, Kracauer); drugi pak nagla{avaju<br />
pripadnost domeni imaginarnoga (Morin), tre}i<br />
pak isti~u lingvisti~ke i komunikacijske mogu}nosti (Della<br />
Volpe, Mitry).<br />
No svima je zajedni~ki esencijalisti~ki pristup, vidljiv u temeljnom<br />
pitanju {to su film i kino po sebi: 6<br />
chiedendosi che cosa è il cinema in sé, le teorie ontologiche<br />
puntano tutte a far emergere un’essenza, e con essa a<br />
definire il fenomeno, a raggiunggere un sapere globale, a<br />
commisursi con una verità.« (Casetti, 1993: 15-6) / pitaju}i<br />
se {to je film po sebi, sve ontolo{ke teorije nastoje<br />
do}i do neke esencije i njome definirati fenomen, do}i do<br />
globalnog znanja, istine.<br />
Metodolo{ki obrat<br />
Druga paradigma koju Casetti sada naziva »metodolo{ke teorije«<br />
radikalno mijenja pristup. Glavno pitanje sada vi{e ne<br />
glasi »[to je film kao takav?«, nego »Iz koje perspektive dolazi<br />
do istra`ivanja filma i kako je on stvoren iz te perspektive?«<br />
7 Pozornost se sada usmjerava na na~in i glavna istra`iva~ka<br />
na~ela: na nu`nost izbora odre|ene perspektive, i modeliranja<br />
podataka polaze}i od nje. On isti~e sustavnu komponentu<br />
teoretiziranja kao i potragu te ukazivanje na kriterije<br />
relevantnosti: »Privilegio della componente sistematica,<br />
e ricerca di una pertinenza: la teoria metodologica trova qui<br />
i suoi tratti ricorrenti.« (Casetti, 1993: 17) / Prednost sistemske<br />
komponente je istra`ivanje jedne pertinencije: metodolo{ka<br />
teorija to stalno ~ini.<br />
Pokazuje se da »l’importanza accordata all’architettura e la<br />
selezione dei fatti in base alla loro pertinenza rimangano due<br />
elementi costanti« (isto) / »va`nost pridata konstrukciji i izbor<br />
~injenica temeljem njihove pertinentnosti ostaju dvije<br />
konstante«, neovisno o disciplinama kao {to su sociologija,<br />
psihologija, psihoanaliza ili semiotika.<br />
U prvom planu nalaze se analize sa zahtjevom da se primjenjuje<br />
izabrani istra`iva~ki postupak. Korektnost pristupa u<br />
istra`ivanju na temelju izabranih metoda bitan je kriterij.<br />
Tre}u i posljednju paradigmu Casetti odre|uje s pomo}u<br />
»teorija specifi~nih istra`iva~kih polja (teorie di campo)«. Vo-<br />
André Bazin: [to je film?<br />
H R V A T S K I F I L M S K I L J E T O P I S 42/2005.<br />
109
Change language