Hrvatski filmski savez

POVODOM KNJIGA
Svest da je film, od trenutka svoga nastanka 1895. godine,
tako|e i dragocena istorijska gra|a i da }e protokom vremena
to sve vi{e biti, znatno je kasnila za razvojem filma kao
medija i kinematografije kao ukupne delatnosti. Dodu{e, ve}
prvih godina po pojavi pokretnih slika na ekranima Evrope
i sveta javljali su se pojedinci koji su to shvatili i predvideli.
Najzna~ajniji je, svakako, poljski fotograf (i teoreti~ar filma)
Boles3aw Matuszewski koji je u Parizu 1898. godine objavio
dve bro{ure — Novi istorijski izvor (Une nouvelle source
de l’histoire) i O`ivljena fotografija, {ta ona jeste, {ta treba
da bude (La photographie animée, ce qu’elle est, ce qu’elle
doit être) — u kojima ukazuje na potrebu ~uvanja svih vrsta
filmova kao istorijskih dokumenta o vremenu u kome su nastali.
Nije on bio jedini. Pored ostalih, to je pomenuo i dr.
Simon [ubic, Slovenac i profesor Univerziteta u Grazu, u
svojoj raspravi »@ive fotografije« koja je objavljena u ~asopisu
Dom in svet ve} po~etkom 1898. godine. Me|utim, ti
usamljeni glasovi o potrebi ~uvanja filmske gra|e svih vrsta
prvih decenija postojanja i razvoja kinematografije u svetu,
prakti~no do Prvog svetskog rata, nisu imali odjeka. Producenti
i stvaraoci pokretnih slika u prvom periodu su svoja
ostvarenja posmatrali samo kao sredstvo za privla~enje gledalaca
i ostvarivanje dobiti, bilo prikazivanjem zanimljivih
predela i doga|aja u filmovima dokumentarnog karaktera,
bilo stvaranjem privremene iluzije stvarnosti u igranim
ostvarenjima. Ukoliko nisu ~uvani za ponovnu distribuciju,
snimljeni i prikazani filmovi su tokom prvih decenija postojanja
kinematografije naj~e{}e bacani kao iskori{}eni potro{ni
materijal novonastale industrije spektakla. Trebalo je da
proteknu skoro dve decenije od prve filmske predstave, da
bi se tokom Prvog svetskog rata do{lo do zaklju~ka da snimljene
filmove treba ~uvati kao dokumentaciju o ratnim zbivanjima.
Pribli`no istovremeno veliki proizvo|a~i igranih
filmova u SAD i Evropi su otpo~eli sa ~uvanjem originalnih
materijala (negativa) svojih ostvarenja, sa ciljem da ih za{tite
od bespravne eksploatacije (kao dokaz za copyright) ili za
eventualno ponovno prikazivanje filmova koji su im donosili
velike prihode. Njima su se pridru`ili i neki filmski autori
novoro|ene sedme umetnosti (nemog filma) koji su `eleli da
sa~uvaju za sebe i budu}nost svoja dela. Tako je posle zavr-
{etka Prvog svetskog rata otpo~elo sporadi~no ~uvanje jednog
dela svetskog filmskog nasle|a. Me|utim, pronalazak
zvu~nog filma (1927) naveo je mnoge producente da uni{te
dotad ~uvane neme filmove kao komercijalno beskorisne zalihe.
Mo`da je ba{ to i podstaklo inteligentne i prave ljubi-
telje filma da shvate da svi snimljeni filmovi predstavljaju
istorijske dokumente i da su deo kulturnog nasle|a ~ove~anstva
koji treba pa`ljivo ~uvati, sistematski obra|ivati i prona-
}i pravi na~in fizi~ke za{tite nitratne filmske trake koja je
tada (posle tri decenije kori{}enja) pokazala svoju nepostojanost
i sklonost ka bespovratnom propadanju. Polovinom
tridesetih godina osnovani su prvi nacionalni filmski arhivi
(kinoteke) — u Nema~koj, Francuskoj, Velikoj Britaniji i
SAD, koji su se udru`ili 1938. godine u Me|unarodnu federaciju
filmskih arhiva (FIAF). Ali tek posle Drugog svetskog
rata FIAF je razvio svoju delatnost, a svest o potrebi ~uvanja
starih filmova je porasla i skoro u svakoj zemlji koja je proizvodila
filmove organizovani su nacionalni filmski arhivi.
U svojoj izvanredno komponovanoj, tematski jasno usmerenoj
i stru~no veoma precizno napisanoj knjizi Za{tita i restauracija
filmskog gradiva autor Mato Kukuljica je u prva dva
H R V A T S K I F I L M S K I L J E T O P I S 42/2005.
UDK: 791.025.3/.4(049.3)
Dejan Kosanovi}
Dragocena knjiga u pravom trenutku*
Mato Kukuljica, 2004, Za{tita i restauracija filmskog gradiva, Zagreb: Hrvatski
dr`avni arhiv
* Tekst objavljujemo u srpskom izvorniku
177