You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Hrvat. film. ljeto, Zagreb / god 11 (2005), br. 42, str. 3 do 21 Kragi}, B.: Tipologija `enskih zvijezda ameri~kog filma<br />
Rita Hayworth u filmu Gilda Ch. Vidora (1946)<br />
pa Patalas isti~e Shirley Temple, ina~e najpopularniju ameri~ku<br />
zvijezdu uop}e u razdoblju 1935-38, koja izvorno odr-<br />
`ava tip kao »svojevrsna pretpubertetska Mary Pickford« (Patalas,<br />
1963: 28), zadr`avaju}i kako osobine prostodu{nosti<br />
(ovdje u potpunu skladu s dje~jom dobi) tako i seksualne<br />
aluzije. 8 S daljim {irenjem realisti~nih tendencija u filmu, tip<br />
potpuno zamire; specifi~no ga odr`avaju, izvan ameri~ke kinematografije,<br />
po`rtvovane i moralno, emocionalno i fizi~ki<br />
~iste junakinje socijalisti~kih kinematografija, a pojedine<br />
zna~ajke pre`ivljavaju, prividno paradoksalno, u nimfeti.<br />
Fatalna `ena<br />
U Patalasovoj je tipologiji fatalna `ena (naziv dolazi od francuskoga<br />
femme fatale, koji se ~esto navodi u izvorniku)<br />
»svojevrstani negativ djevice ~ijem je idealu suprotstavljena«<br />
(Patalas, 1963: 50) te se kao takva javlja vrlo brzo nakon<br />
djevice. Ona je oli~enje zlo}udne `ene, pogubne za mu{karca<br />
koji nije kadar oduprijeti se njezinim dra`ima, a katkad je<br />
pogibeljna i za ~itavu svoju okolinu. Tamnokosa je i visoka,<br />
<strong>filmski</strong> pandan opasnih i neodoljivih zavodnica iz kazali{nih<br />
melodrama i knji`evnosti 19. stolje}a; prepoznatljiva je i po<br />
ekstravagantnosti pona{anja i odijevanja, a publiku privla~i i<br />
tada vrlo smionim izrazima eroti~nosti te nagovje{tajima nepoznatoga,<br />
pogibeljnoga i zabranjenoga. Glavne su predstavnice<br />
tipa talijanske tzv. dive 9 Lyda Borelli (uzor kasnijoj<br />
holivudskoj mondenki) i Pina Menichelli, te Italia Almirante<br />
Manzini i Hesperia, potom Asta Nielsen u danskoj i njema~koj<br />
kinematografiji, a u ameri~kom filmu Theda Bara.<br />
Iako je ona popularizirala pojam vampa, nije dosegnula njegovu<br />
vi{ezna~nost i nijansiranost te ostaje zapravo femme fatale.<br />
Patalasova tipologija unikatno uspostavlja distinkciju<br />
izme|u vampa i fatalne `ene, dok je u Morina vamp zapravo<br />
podtip arhetipa fatalne `ene, i to onaj podtip koji izvire<br />
iz nordijske mitologije, za razliku od drugoga podtipa, divne<br />
prostitutke koja proizlazi iz mediteranske mitologije (vidi<br />
Morin, 1984: 20). Haskell, koja pojam fatalne `ene ve`e<br />
samo za europsku kulturu te definira vamp kao amerikanizaciju<br />
toga europskog arhetipa, dolazi do istih zaklju~aka<br />
kao i Patalas te navodi da je Theda Bara »grub prototip koji<br />
je u najstiliziranijem obliku predstavljao odre|ene crte modificirane<br />
u kasnijim normalnijim nasljednicama, bo`icama<br />
seksa« (Haskell, 1987: 103). Theda Bara va`na je i kao sredi{te<br />
prve kontinuirane reklamne promid`be u ameri~koj kinematografiji.<br />
Tijekom ~etverogodi{njeg razdoblja 1915-19.<br />
reklamni odjel tvrtke Fox neprekidno je vodio promid`bu<br />
gotovo bizarnih razmjera: za njezino umjetni~ko ime tvrdilo<br />
se da je anagram sintagme arapska smrt, Arab Death, za podrijetlo<br />
da je k}i francuskoga pjesnika i njegove arapske ljubavnice,<br />
da se rodila u Sahari ili podno Sfinge, da je bila pari{ka<br />
kazali{na zvijezda, da je dobro poznavala crnu magiju<br />
te da je sama bila identi~na junakinji koju je tuma~ila u svom<br />
prvom uspjehu Bila jednom jedna luda (prema pjesmi Rudyarda<br />
Kiplinga Vampir, u kojem kao amoralna pustolovka<br />
dovodi mu{karce sve do smrti), {to su nagla{avale i njezine<br />
reklamne fotografije s mrtva~kim lubanjama, gavranima, paukovim<br />
mre`ama i u odje}i orijentalnih linija. Koszarski citira<br />
Victora Freeburga u eksplikaciji njezine popularnosti:<br />
Ava Gardner u filmu Ubojice R. Siodmaka (1946)<br />
H R V A T S K I F I L M S K I L J E T O P I S 42/2005.<br />
5
Change language