Download PDF: Beeldschermkinderen - Kijkwijzer

18 Beeldschermkinderen
was afgelopen, belden drommen mensen buren en familie om te waarschuwen
voor de invasie. Velen vluchtten in blinde paniek de straat op in
de gedachte dat wat ze op de radio hadden gehoord, werkelijkheid was. 15
Dit soort sterke reacties op fictieve media is in onze tijd, zelfs bij kinderen,
onvoorstelbaar. Ze illustreren dat het publiek ten tijde van het ontstaan
van de eerste effecttheorieën aanzienlijk naïever en goedgeloviger was. Het
is daarom niet onwaarschijnlijk dat de vroege effecttheorieën geldig waren
in de tijd waarin ze werden ontwikkeld en de werkelijkheid van de eerste
helft van de twintigste eeuw op een adequate manier beschreven. 16
Het idee van de almachtige media is tot aan het begin van de jaren
1950 het dominante model van media-effecten geweest. Toen empirisch
onderzoek daarna liet zien dat de effecten van media niet zo groot en
universeel waren als men aanvankelijk dacht, werd het model van de universele
effecten vervangen door het model van de beperkte effecten. Dit
model werd ontwikkeld door de Amerikaan Klapper (1960). Klapper onderkende
dat de invloed van media beperkt is in verschillende opzichten.
Ten eerste hoeft een mediaboodschap niet iedereen te bereiken, omdat er
onder het publiek niet alleen sprake is van selectieve blootstelling, maar
ook van selectieve waarneming, herinnering en verwerking. Volgens
Klapper zijn kijkers lang niet altijd passief en kritiekloos ten aanzien van
de op hen afkomende invloeden. Zij kunnen boodschappen op heel verschillende
manieren interpreteren. Het is daarom niet waarschijnlijk dat
een boodschap bij iedereen hetzelfde effect tot stand brengt.
Het model van de beperkte, of beter gezegd, van de selectieve effecten
is tot op de dag van vandaag het heersende paradigma in de communicatiewetenschap,
ook als het kinderen betreft. In de laatste twee decennia
erkennen onderzoekers dat kinderen, net als volwassenen, geen passieve
en willoze ontvangers zijn. Kinderen worden gezien als actieve en gemotiveerde
mediagebruikers, die op een kritische manier evalueren wat er
tot hen komt. Kinderen interpreteren media-inhouden zodanig dat zij
deze kunnen inpassen in hun eigen leefwereld en referentiekader. Ook
gaan moderne effectonderzoekers ervan uit dat effecten van media op
kinderen afhankelijk zijn van de manier waarop een kind met de aangeboden
media-inhouden omgaat. Zo is er meermalen gevonden dat het
effect van mediageweld op kinderen het grootst is wanneer een kind er
van houdt om naar mediageweld te kijken, wanneer een kind zich met de
gewelddadige hoofdpersoon identificeert, of wanneer het kind aanneemt
dat fictieve gewelddadige acties echt zijn.