Download PDF: Beeldschermkinderen - Kijkwijzer

Denkbeelden over kinderen en de media
In de tweede helft van de achttiende eeuw kwam hierin verandering. Binnen
de scholen werden de kranten vervangen door kinderboeken. De inhoud
van kranten, die tot dan toe als goedkoop schoolmateriaal diende,
was volgens de moralistische pedagogen van die tijd niet geschikt voor
kinderen. Ook ander gangbaar leesmateriaal, zoals de Bijbel en sprookjesboeken,
werd aangepast aan het bewustzijn van de kleine mens. Onwelvoeglijke
passages, zoals het Bijbelverhaal van Daniël en Suzanna,
werden gecensureerd om de onschuldige kinderziel niet te beproeven.
Sprookjes als Roodkapje en de Kikkerkoning, waarin bloot en seksualiteit
voorkwamen, werden als kwalijk gezien voor de zedelijke ontwikkeling
en daarom gekuist. 2
De maatregelen om het gedrukte media-aanbod voor kinderen te censureren,
kunnen niet los gezien worden van algemene achttiende-eeuwse
verlichtingsideeën. De verlichtingsfilosofen gingen ervan uit dat de mens
van nature goed en onbedorven is, en dat individuele verschillen moeten
worden toegeschreven aan milieuomstandigheden. De omgeving
kon volgens de verlichtingsfilosofen een positieve, stimulerende invloed
op kinderen hebben, maar ook een negatieve en bedervende. De Franse
filosoof Rousseau was een van de eersten die de gedachte verkondigde
dat kinderen in vrijheid opgevoed moeten worden in een beschermde
omgeving die losstaat van de vervormende invloeden uit de volwassenenwereld.
In zijn boek Émile ou l’éducation (1762) pleitte Rousseau voor
een jeugdperiode die niet gericht is op confrontatie en conformering,
maar op opvoeding. Die opvoeding zou kinderen de kans moeten bieden
zichzelf te ontdekken, zonder dat ze gehinderd werden door de zorgen
en angsten van de volwassenenwereld. Naarmate de jeugd van kinderen
vreugdevoller en zorgelozer is, zouden ze later, als volwassenen, minder
wantrouwen en agressie vertonen, aldus Rousseau.
Het verschijnsel jeugd, de zorgeloze en vreugdevolle periode tussen
vroege kindertijd en volwassenheid, dat in de tweede helft van de achttiende
eeuw met Rousseau gestalte kreeg, bleef echter tot ver in de negentiende
eeuw het voorrecht van de aristocratie en de gegoede burgerij. Pas
bij de invoering van sociale wetten als het verbod op kinderarbeid (1874)
en de Wet op de Schoolplicht (1900), drong het fenomeen jeugd tot alle
lagen van de bevolking door. Voordat deze wetten werden aangenomen,
was het gebruikelijk dat kinderen uit de arbeidersklasse lange werkdagen
maakten in de textielindustrie, glasblazerij of schoenfabriek. Het merendeel
van deze kinderen (en hun ouders) had geen toegang tot de gedrukte
9