Download PDF: Beeldschermkinderen - Kijkwijzer

96 Beeldschermkinderen
servationeel leren. Bij beide manieren om angst te leren speelt empathie
en fantasie een belangrijke rol. Bij observationeel leren ervaart de
kijker direct de emotionele ups en downs van een mediafiguur. Bij negatieve
informatieoverdracht horen de kijkers over een gevaar of een
potentieel gevaar, maar ze observeren niet zelf de resultaten van deze
angsten via een mediafiguur.
Niemand zal ontkennen dat audiovisuele media bol staan van de
negatieve informatie. Een groot deel van het volwassenennieuws gaat
over misdaad, oorlogen en andere gevaren. Televisienieuws komt tot
ons via beelden, maar ook voor een belangrijk deel via de nieuwslezer
of via getuigenverklaringen van correspondenten of slachtoffers. Deze
verbale informatie van de nieuwslezer of de getuigenverklaringen
kwalificeren we als negatieve informatieoverdracht.
Angsten veroorzaakt door fictie: de wet van de schijnbare
realiteit
Het feit dat kijkers bang worden van nieuws via de drie bovengenoemde
processen, is goed te begrijpen. Nieuws gaat immers over de werkelijkheid,
en die neem je serieus. Maar een groot deel van de kijkers, zowel
kinderen als volwassenen, ervaart ook intense angstreacties bij fictieve
media-inhouden. Waarom zijn zowel kinderen als volwassenen soms
minstens even ontvankelijk voor angstaanjagende scènes in fictieve verhalen
als in het nieuws? Om dit beter te begrijpen, moet ik een uitstapje
maken naar algemene emotietheorieën.
In de emotieliteratuur wordt ervan uitgegaan dat emotionele reacties
van mensen afhangen van de realiteitswaarde van de stimulus die de
emotie veroorzaakt. Paul Harris (2000) geeft hierbij een duidelijk voorbeeld:
als we een brandalarm horen, dan ervaren we angst. Als het alarm
even later vals blijkt te zijn, zakt de angst weg. Dit betekent dat de intensiteit
van gevoelde emoties gerelateerd is aan de gepercipieerde realiteit van
de dreiging. Nico Frijda (1988) heeft gepoogd dit emotiekenmerk onder
te brengen in een psychologische wet: de wet van de schijnbare realiteit.
Deze wet stelt dat emoties worden veroorzaakt door gebeurtenissen die
door een individu als realistisch worden gezien, en dat de intensiteit van
deze emotie correspondeert met de mate waarin de gebeurtenissen als
realistisch worden ervaren.
De wet van de schijnbare realiteit is aannemelijk, maar sluit juist uit