bübi̇yna ömürzakovna oruzbayeva'nin akademi̇k hayati ve ...

Geometri de üçgeni (∆) Kırgızca da (Υч бурчтук) diye bir de (учкун) diye
adlandırıyorlar ama terim olarak (Υч бурчтук) tercih edilmiştir. Terim
unifikatsiyasının önemli hedefi tek kelime ile adlandırılmaktadır. Bu alanda Kırgız
terminolojisinde bir sürü sorun halledilmiş ve ve sistemli çalışma başarılmıştır.
1) İlkokul ve lise programlarının ilmi terimleri genel olarak işlenmiştir
ve o terimler yaygın ve oturmuş ve bir şekilde kullanılmakta. Mesela: Ana dili
derslerinde şçyle terimler görülmektedir: Ündü, ee, bayandooç, etiş vs
2) Terim türetmenin kuralları belirlenmiştir. Bir kelimeden veya
kelime öbeğinden terimler türetilebilir.
3) Terim üretmekte öz kelimelere dayanmak, onları esas alarak almak
gerekir.
4) Yabancı dillerden olduğu gibi kabul edilerek alınmış olan
terimlerin kullanılmasıyla Kırgız leksikası zenginleşmiş olur.
Bunların dışında öz kelimelere ikinci bir anlam (terim anlamı) kazandırarak
kullanma metodu da iyi bir şekilde gerçekleşti. Mesela: ee (sahip) kelimesi cümle
öğelerinin içinden öznenin yerini tutmaya başladı. Bunların dışında terimler
üretmekye yapım ekleri de yardımcı olmuştur. Mesela:-çı , -lık , -luu , -oo, -uu, -kıç,laş,-sız,
tezdetgiç, muzdatgıç vs. ilimler akademisi tarafından yayınlanmış olan el
kitabı 23 nı ciddiye almak ve her yerde terimleri kullanmak iyi netice verirdi.
Terim üretmekte o terimin dilde yer bulması, kullanıcılar tarafından
algılanması ve anlatacak kavramın yerini tutması önemlidir.
Unifikatsiya işini tamamen değişmeyen bir şey olarak görmek doğru değildir.
O belli bir müddet bir kelimenin terim olarak her yerde aynı anlamda kullanılmasını
sağlar; ama zamanla kelime eskiyince ya da toplum değişince çağa göre uyum sağlar.
Mesela: Kırgızca terim üretiminin ilk yıllarında bazı genel uluslar arası kullanılan
terimler Kırgızca’ya çevrilip kullanılmıştır. İnkılâp, keneş, çerüü vs. (Bunlardan
bazıları bağımsızlıktan sonra tekrar kullanılmıştır.)
Terimler Rusçadan çevrildiklerinde birçok karışıklık doğuyordu, özellikle de
gazetelerde ‘sudebnımharyadkom’ ‘sottuk tartipte’ diye çeviriyorlar oysa doğrusu
‘sot arkıluu ’ olarak çevrilmelidir. Çoğunlukla kelimeler Rusça da olduğu gibi
23
İlim ve Teknik, Toplumsal, Siyasal Terimlerin Rusça ve Kırgızca Sözlüğünü Düzenleme ile İlgili El
Kitabı, İlim, 1971.