bübi̇yna ömürzakovna oruzbayeva'nin akademi̇k hayati ve ...

Bu konuyla ilgili önerileri, fikirleri içeren onlarca makale yayımlanmıştı. Fakat,
bundan sonuç çıkarmak için Kırgız SSCB Eğitim Bakanlığınca hiç bir çaba
gösterilmedi.
Yazım kuralları neleri içermeli, hangi noktaları düzeltilmeli konusunda bizim
düşüncemiz:
1. Yazım kurallarıyla ilgili yeni tasarı hazırlanmalı
2. Kırgız dilinin şimdiki durumunda düzeltmeler yapılmalı
3. Yazım kuralları geleneksel olarak alfabe ve onların şekil yazısını içerir,
çünkü dilin yazım sistemi o dilin ses kanunlarına göre oluşursa alfabe de
bütün dile özgü sesleri içerir, onlar da harf olarak alfabede yerini bulur.
Eğer bir ses harf olarak yerini almazsa bu, dilin kullanımında hemen belli olur.
Birçok dilde bu yaşanmıştı (Latin, Rus). Örneğin Kırgız dilinde de ‘и’(i) harfi yoktu.
Yerine ‘ы’ (ı) kullanılırdı (тил yerine тыл yazılırdı). Kırgız dilinin edebi normları
yapılırken dilde oluşan yeni tür hecelere (cта+кан) ve bileşik kelimelere (телефонавтомат)
göre kurallar belirlendi.
Bunun gibi düzeltmeler bugün da gerekmektedir. Üstelik alfabeyi de düzeltme
zorunluluğu olabilir. Örneğin, q, G, g sesleri к (ке), г (ке), ж (же)’den farklı
harflerle belirtilmesi ellinci yıllardan beri tartışılmaktadır. Kirile geçerken söz
konusu olan seslerin harfle belirlenmemesi önemli eksikliktir. Ses bilgisi bakımından
alırsak bazı araştırmacılara göre q, G seslerinin fonetik sıfatları yokmuş! Bu doğru
değil, çünkü кол ve көл kelimelerinde olduğu gibi anlam farklılığı sadece ünlülere
değil, fonetik sıfata sahip ünsüzlere de göre oluşmaktadır. Eskiden bu problem
yaratmıyordu, ama bugün Rusçadan alıntı kelimeler çoktur. Bunun için yazım
kuralları yenilenmeli ve q, Z, g (қ, ғ, җ olarak) kendi seslerinin karşılıkları olan
harflerle ifade edilmedirler. O zaman кан (han), кан (kan), кан (susuzluğu gidermek)
ya da Кан-Тоо (Hantengri zirvesi) ve Канто (Japonya’daki çukur), Гана (devlet) ve
гана (edat) farklılıklarını anlamak kolay olur. Bunun gibi problem җ (дж) harfinin
olmamasında da mevcuttur: жон (fiil), Жон Огустьен (ressam). Ж’yi her yerde
kullanıyorsak neden Rusçadan Кембридж, Джон gibi kelimelerin Kırgızcada
Кембриж, Жон diye yazmamızı gerektirecek bir kural yok. Alfabemize üç harf
eklersek fazla olmaz (örneğin Kazakçada 42, Azericede 41 harf var). Dilimizdeki