bübi̇yna ömürzakovna oruzbayeva'nin akademi̇k hayati ve ...

Milli dil kanunu benim en önemli mücadelemdir. Bunun siyasi yönü de
vardır. Bu, resmi dili Rusça olan bir ülkede Kırgızca mücadelesidir.
Soru: Tililmi kelimesini daha önce ayrı yazıyordunuz. Sonradan niçin
beraber yazmaya başladınız?
Cevap: Yazıkoznaniye beraber yazıldığı için biz de tililimini (dil bilim)
beraber yazdık. Çünkü bizdeki yazım kurallarında Rusçaya bağlı birçok kural var.
Şuanda da yazım kuralarımız Rusçadan etkilenmektedir. Biz kiril alfabesini
kullanıyoruz. İlkokuldaki çocuklara iki dildeki aynı anlama gelen terimleri aynı
alfabe ile başka başka yazdırmak zordur, ayrıca bu durum Kırgızca dilbilgisi
kuralarına uygundur. Zaten bu terim sentaksla da alakalı. Tililimi kelimesi ayrı ayrı
yazılsa bile cümle içinde aynı görevdedir. İki ayrı kelime olarak yazıp boşuna
uğraşmış olacağız. Yer adları da bu sebepten dolayı artık beraber yazılmaktadır. Özel
isimler beraber yazılmalıdır. Mesela Kumtör, Isıkköl, Calalabat gibi kelimeleri ayrı
ayrı yazmak yazanlar için zordur. Ayrıca bu meselenin siyasi yönü de vardır.
Soru: Türk dillerindeki alfabe değişiklikleri hakkında neler
düşünüyorsunuz?
Cevap: 1994-95’lerde Ankara’da Türk Cumhuriyetleri toplandı. Daha önce
olduğu gibi bu toplantıda Latinceye geçme kararı alındı. Kırgızistan adına bu kararın
altına Abdıganı ERKEBAYEV ve Salican CİGİTOV imza attılar. Azeriler 5 yılda
Latin alfabesine geçtiler, Özbekler on yılda geçeceğiz dediler ve geçtiler, Tatarlar da
geçti ancak Rusya bir yıl sonra Latin alfabesini yasakladı. Günümüzde Tataristan’da
sadece birkaç ilkokulda kullanılmaktadır. Geri kalan bütün okullarsa kirile geri geçti.
Kazaklar ise “Latin alfabesine geçişimiz ancak referandumla mümkün.”
demektedirler. Çünkü Kazakistan’ın % 45 ila %50’si Kazak değil. İki dili iki farklı
alfabe ile aynı ülkede yazmak farklı sorunlara sebep olabilir.
Kırgızistan’da ise siyasi durum sebebi ile Rusya’yı dikkate almak
zorundayız. Siyasi sebepleri biz dilciler de bilmiyoruz. Ancak Latin alfabesine
geçme ile ilgili bütün hazırlıklar yapıldıktan sonra her şey durduruldu. Yeni yazım
kurallarından sonra G ve K harfleri ile beraber Ğ ve Ķ harflerinin de kullanılmasını
teklif ettik. Biz bunları kirile uydurup iki harfle yazıyoruz. Ancak teklif kabul
edilmedi. Bu konuyu bizim dilciler daha önce de ilgili kurumlara götürdüler ancak
değiştirecek güç dilicilerin elinde değil, hükümetin elindedir.