bübi̇yna ömürzakovna oruzbayeva'nin akademi̇k hayati ve ...

Kaynaklara Dair
Dillerin tarihsel gelişmesini takip etmek için kelimelerin ses ve hece
yapılarının morfolojik bağlamda incelenmesi gerekir. Bir de ses yapısıyla anlama bir
bütün olarak bakılması gerekir. Bunları araştırırken çağdaş lehçelerdeki morfemlerin
nasıl türediğine, değişim özelliklerine dair bir takım bilgiler ediniriz.
Türk lehçeleriyle ilgili temel köklerin ses yapısını anlatan bilim adamı olarak
V. V. RADLOFF 31 akla gelir. Ona göre CV şeklindeki temel kökler, Türk
lehçelerinde sonradan türeyen kelimelerin zeminini oluşturmuştur. Türkçe’nin temel
köklerinin ses olaylarıyla ilgili olarak sonradan G. İ. RAMSTEDT 32 , W. BANG 33 , A.
ZAYONÇKOVSKIY ve A. N. KONONOV 34 kendi araştırmalarını yürütürken W.
RADLOFF’tan yararlanmışlardır.
V. KOTVIÇ 35 ise, Türkçe ve Moğolca ses yapıları üzerine çalışmış ve
Türkçe’nin ses yapısı özellikle eklerdeki ses değişikliği bakımından Moğolca’ya göre
daha işlek olduğunu vurgulamıştır. Altay dil ailesinin Türkçe ve Moğolca kollarının
dışındaki Tunguz ve Mançu kolları arasındaki ilişki bakımında M. RÄSÄNEN, A.
M. Şerbak gibi büyük bilim adamları çalışmışlardır.
Türk dilleri üzerinde ise N. K. DMITRIYEV (Kumukça ve Başkurtça), A. N.
KONONOV (eski yazılar, Özbekçe ve Türkiye Türkçesi), A. N. BASKAKOV
(Karakalpakça ve Altayca), N. P. DIRENKOVA (Hakasça ve Şorca), L. N.
HARITONOV (Yakutça), İ. A. BATMANOV ve B. M. YUNUSALİYEV (Kırgızca)
durmuşlardır.
Türk lehçelerinin genel bir etimolojik sözlüğü üzerine E. V. SEVORTYAN
çalışmıştır.
31
Radloff, W. W., Einleitende Gedanken zur Darstellung der Morfologie der Türksprachen, T.,
VII., SPb., 1906.
32
Ramstedt, G. İ., Zur Verstammbilbdungslehre der mongolisch-türkish Sprachen// JSFO,., 1906.
33
Bang, W., Monographien zur yürkischen Sprachgeschicte; Vom Köktürkisch zum
Osmanischen, Vorarbeiter zu enier Vergleichenden Grammatik der Türkischen (APAW. 1917-
1921); Aus turkischen Dialekten//KSZ, XVII,1919; Türkische Briefe aus dem Berliner Ungarischen
Institut// (Ulb. V-XIV. 1925-1934)
34
Kononov, A. N., Grammatika sovremenogo tretskogo literaturnago yazıka, M., L., 1956 ve O
fuziiv turetskih yazıkah// Struktura i istoriya tyurskih yazıkov, M., 1971, 108-120. sayfalar.
35
Kotviç, V., İssledovaniya po altayskim yazıkam, 35-36. sayfalar.