bübi̇yna ömürzakovna oruzbayeva'nin akademi̇k hayati ve ...
bübi̇yna ömürzakovna oruzbayeva'nin akademi̇k hayati ve ...
bübi̇yna ömürzakovna oruzbayeva'nin akademi̇k hayati ve ...
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
YAPIM EKLERİ<br />
Kelime Yapımı Nedir?<br />
Bir dildeki kelimelerin morfosemantiğini araştırmak için o dilde mevcut olan<br />
kelimelerin kökünün nereden geldiğini, onlara gelen ekleri <strong>ve</strong> o eklerdeki anlam<br />
özellikleri, o kelimenin diğer kelimelerle bağdaştığı durumlara önem <strong>ve</strong>rmek gerekir.<br />
Dilbilimin bu problemleri ortaya koyduğu bölümüne kelime yapımı denir 72 .<br />
Kelime yapımı incelenmedikçe morfolojinin sırlarını, inceliklerini, çeşitli<br />
kurallarını öğrenmek mümkün değildir.<br />
Türk lehçelerindeki kelimeleri sisteme koyma bağlamındaki ilk kaynakların<br />
yazarları, Hint-Avrupa dil ailesinin dil modelinden yararlanmışlardır. Çünkü o<br />
dönemlerde Kaşgarlı Mahmud <strong>ve</strong>ya Yusuf Has Hacib Balasagunlu’nun eserleri daha<br />
ortaya çıkmamıştı. Yoksa Türkçe bazı morfolojik kalıplar tâ o zamanlarda Kaşgarlı<br />
Mahmud’un ‘Divanı’nda gösterilmişti.<br />
19. yüzyılın başlarına ait olan İ. GIGANOV <strong>ve</strong> M. KAZEMBEK’in Türk-<br />
Tatar lehçeleri üzerine hazırladıkları eserlerinde Türkçe’deki bazı ekler <strong>ve</strong>rilmiştir.<br />
Buna benzer çalışmaları Altay misyonerleri olan İLMINSKI <strong>ve</strong> VERBITSKI de<br />
yürütmüşlerdi.<br />
Bunlardan sonra araştırma alanları genişlemiş, eklerle ilgili çalışmalara ilgi<br />
duyulmaya başlanmıştır.<br />
19. yüzyılın en önemli şaheserlerinden biri olarak O. BÖTLINK’in ‘Yakutça<br />
Hakkında 73 ’ adlı eseri sayılmaktadır. Çünkü bu eserin III. bölümünde tamamıyla<br />
ekler üzerine hazırlanıp Türkçe’deki 100’den fazla ekin anlamı ortaya konulmuştur.<br />
Sayı bakımından bu kadar çok ek saymasıyla O. BÖTLINK, döneminin örnek eserini<br />
yazmıştır.<br />
19. yüzyılın son çeyreğinde bulunan Orhun-Yenisey yazıtları Türkoloji<br />
alanının ileri gitmesini sağlayan lokomotif haline gelmiştir. Döneminin en iyi kaynak<br />
eserleri W. W. RADLOFF, P. M. MELIORANSKI, N. F. KATANOV’ların<br />
kalemlerine aittir. Çalışmalarında yazarlar sadece ekleri saymakla yetinmeyip onların<br />
kullanıldığı çevreleri araştırmışlardır.<br />
72 Oruzbayeva, B. Ö., Slovoobrazavaniye v kirgizkom yazike, Frunze, İlim, 1964, 3-26. sayfalar.<br />
73 Bötlink, O., Über die Sprache der Jakuten, (Almanca) SPb., 1848-1851.
Change language