bübi̇yna ömürzakovna oruzbayeva'nin akademi̇k hayati ve ...
bübi̇yna ömürzakovna oruzbayeva'nin akademi̇k hayati ve ...
bübi̇yna ömürzakovna oruzbayeva'nin akademi̇k hayati ve ...
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Kırgızcadaki kelime yapımı <strong>ve</strong> yapım ekleri hakkındaki geniş bilgiyi İ. A.<br />
BATMANOV’un ‘Kırgızca’nın Grameri’ adlı kitabından edinmekteyiz 95 .<br />
1950 yıllarında dil üzerine yapılan büyük konferanslardan sonra Kırgızca’nın<br />
grameri hakkında çeşitli monografiler yazma hız kazanmıştır. O dönemden<br />
başlayarak kelime türleri üzerine bir takım incelemeler, yüksek öğretim kurumları<br />
için morfoloji ders kitapları yazılmıştır. Ağızları araştıran diyalektolojik çalışmalara<br />
önem <strong>ve</strong>rilmiştir.<br />
Daha sonra Prof. Dr. B. M. YUNUSALİYEV tarafından köklerin<br />
gelişmesiyle ilgili olarak kelime yapımı sürecinin dilimizdeki biçimlerini ayrı bir<br />
plânda karşılaştırmalı usullerle derin bir şekilde işlenmiştir 96 . Bu eserdeki kelime<br />
yapımı sorunu, bilimsel kuramları <strong>ve</strong> sebepleri Kırgız dilibiliminde ilk kez dile<br />
getirilmiştir.<br />
Ancak, Türkçe’de <strong>ve</strong> ona giren Kırgızcada da kelime yapımı sadece yapım<br />
ekleriyle gerçekleşmez. Kelimeler, çeşitli ikilemeler, birleşik yapılar <strong>ve</strong> bazı<br />
kalıplaşmış kelimelerden de yapılmaktadır.<br />
Kelime yapımının ikinci yolu, söz dizimsel <strong>ve</strong>ya analitik yol olarak adlandılır.<br />
Burada iki <strong>ve</strong>ya birkaç sözcüğün kalıplaşmış biçimleri bir kavramı ortaya koyar. Bu<br />
tür sözcüklere bileşik kelimeler, ikilemeler, kısaltmalar girer.<br />
Birleşik kelimeler hakkında kuramsal bakış açıları N. K. DMITRIYEV’in<br />
‘Başkurtça’nın Grameri’, N. A. BASKAKOV’un ‘Karakalpakça (II. kitap) <strong>ve</strong> A. N.<br />
KONONOV’un ‘Çağdaş Türk Edebi Dili Grameri’ <strong>ve</strong> ‘Çağdaş Özbek Edebi Dili<br />
Grameri’ adlı eserlerinde bulunmaktadır.<br />
Bunlardan ayrı olarak Türkçe’deki birleşik kelimeler A. KAYDAROV, S.<br />
MURATOV, B. MADALIYEV, N. ABDURAHMANOV, A. HODJAYEV, E. İ.<br />
UBRYATOVA, T. GARIPOV, A. A. YULDAŞEV, L. LEBEDEVA tarafından da<br />
çeşitli monografilerde incelenmiştir.<br />
Kırgızcada ise birleşik kelimelerle ilgili ilk eserleri D. ŞÜKÜROV 97 ., B.<br />
YUNUSALİYEV 98 <strong>ve</strong> K. DIYKANOV 99 <strong>ve</strong>rmişlerdir<br />
95<br />
Batmanov, İ. A., Kirgizkaya garammatika, Frunze, 1939, 1940.<br />
96<br />
Prof. Dr. Yunusaliyev, B. M., Kirgizkaya leksikologiya, Furnze, 1959.<br />
97<br />
Şükürov, D., Kırgız tilindegi tatal sözdör, Frunze, 1955.<br />
98<br />
Yunusaliyev, B., Sintasiçeskiy suposob obrazovaniya kornevıh slov’. Trudı İYAL, Vıp 4, Frunze,<br />
1956.
Change language