bübi̇yna ömürzakovna oruzbayeva'nin akademi̇k hayati ve ...

буга чейин кыргыз тилинде мүчөлөр: сөз жасоочу (куранды), сөз
өзгөртүүчү (уланды) мүчөлөр деп эле экиге бөлүнүп берилген
болсо, ага форма жасоочу мүчөнү кошкондугу жаңылык болуп
эсептелет. Ошентип, форма жасоочу морфеманын табияты, ага
кирүүчү атоочтуктун (-ган, -ар, -бас), чакчылдардын (-ып, -а, -
ганы// -галы, /майынча), кыймыл атоочтун (-оо, -уу, -ууда, -
оода, -мак, -май) жана мамиле категориясынын (-ын, -ыш, -ыл),
сын атоочтун салыштырма даражасынын (-раак), кичирейип
эркелеткендикти билдирүүчү мүчөлөрдү киргизет да, аларды
ишенимдүү фактылар менен жабдыйт. Ушуларды карап жатканда
Орузбаева башка эмгектериндегидей эле бай библиография
берип үндүү үнсүз (гласный, согласный) тыбыштарга бөлүп
караган. Мисалы, үнсүз+үндүү+үнсүз+үндүү (СГСГ) эшик (зат
атооч), кара - (этиш). Бирок түрк тилинде мындай изилдөө
жүргүзүлгөн эмес.
К. К. Юдахиндин "Орусча-кыргызча сөздүгүндөгү"
сөздөрдү муун жана тыбыштык жактан изилдеп кыргызча 34675
сөздүн ичинен 5971инин бир же эки муундан турганын далилдеп
кыргыз тили менен аморфтуу тилдердин арасында байланыш
курууга аракет кылган.
Ошондой эле Орузбаева бул эмгегинде кыргыз тил
илиминде сөз жасоонун үстүндө алгач болуп Касым
Тыныстанов, андан кийин И. А. Батманов иштегенин айткан.
Академик куранды мүчөлөрдүн мурун өзүнчө мааниге ээ болгон
үндүү болгонун андан кийин мүчөгө айланган окшойт деген оюн
айткан. Андан кийин мүчөлөрдүн функцияларына жараша карап
чыгып мүчөлөрдүн да тарыхый өнүгүүгө ээ экенин көрсөткөн.