bübi̇yna ömürzakovna oruzbayeva'nin akademi̇k hayati ve ...

5) Kökten önce önekler gelmez. Bu kurala uymayan ancak kıpkızıl
(kıpkırmızı), çopçoŋ (çok büyük), köpkök (masmavi) gibi pekiştireç sıfatlar
olmaktadır.
Bir de Farsça’dan ve diğer yabancı dillerden ödünç alınan beçara (biçare),
natuura (doğru olmayan) gibi sözcüklerin etimolojisi zaten belli olmaktadır.
Yukarıda görüldüğü gibi, bir dilde diğer bir yapıdakine benzeyen örnekler
bulunmaktadır. Örneğin, sesteş kelimelerin dilde bol sayıda olması bir dilin amorflu
dile benzediğini gösterir.
Ör.: koy (koyun); koy- (koymak).
at (at); at- (vurmak)
Bükümlü dillerdeki gibi, Kırgızcada da kökle ekin arasındaki izin
bulunmadığı örnekler görünmektedir. Örneğin, baamdoo (hissetmek), bayka
(gözlemlemek), bayır aluu (bir yere alışmak, oturmak), bet baktırboo (izin vermemek,
sıkıştırmak) gibi sözcüklerde ilk kökü bay// ba- olduğunu söylemek gerekir.
Dillerin genel yapısı hakkında bilgi verdikten sonra Kırgızcada kullanılan
aşağıdaki morfolojik yapılardan söz edebiliriz.
1) Tek heceli kökler: al (almak), ber (vermek), kel (gelmek), at (at), mal
(hayvan).
2) İki heceli kökler: otur (oturmak), cılkı (yılkı), ayt (söylemek), kızıl
(kırmızı).
3) Kök ve eklere ayırt edilmesi kolay olan sözcükler: mal+çı (çoban),
kiy+im (giyim), okuu+çu (öğrenci).
4) Kendi semantiğinden uzaklaşan sözcükler: kiyin (sonra), menen (ile),
cana (ve), deyre (değin), çeyin (kadar).
5) Ses olayları sonucunda birleşen iki ve ondan çok heceli sözcükler: ayer (o
yer), oşent (öyle yap), agayin (kardeş).
6) İki sözcük birleşerek tek anlamı taşıyan ikilemeler: ata-ene (anne baba),
kiyim-keçek (giyim kuşam), çay-pay (çay may).
7) Kalıplaşan tamlamalardan oluşan bileşik sözcükler: kol kap (eldiven),
karagat (ahududu).