bübi̇yna ömürzakovna oruzbayeva'nin akademi̇k hayati ve ...
bübi̇yna ömürzakovna oruzbayeva'nin akademi̇k hayati ve ...
bübi̇yna ömürzakovna oruzbayeva'nin akademi̇k hayati ve ...
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
demek yanlıştır. Diğer bir deyişle, Türkçe’deki vurgu değişken olduğundan<br />
dolayı sonra gelen eklerdeki ünlülere doğru kayar. Sonuç olarak yapım<br />
eklerinin vurgusu olduğu görünür.<br />
10) Ekler yapısı bakımından sadece bir ünlü <strong>ve</strong>ya çeşitli hecelerden oluşur: -ünlü,<br />
-ünlü+ünsüz, -ünlü+ünsüz+ünlü, -ünsüz+ünlü+ünsüz,<br />
-ünlü+ünsüz+ünlü+ünsüz, -ünsüz+ünlü+ünsüz+ünsüz,<br />
- ünlü+ünsüz+ünsüz+ünlü, -ünlü+ünsüz+ünsüz+ünlü+ünsüz+ünlü+ünsüz, vb 101 .<br />
11) Yeni kelime yapımı gerekçesiyle ekler, kökten sonra kendi yerine göre<br />
dizilebilir.<br />
12) Yapım eklerinin semantik anlamı, gramer anlamından daha dardır.<br />
13) Eklerin kullanım sıklığı eşit düzeyde değildir. Bazı ekler çok işlek<br />
kullanılırken bazıları da az kullanılır <strong>ve</strong>ya istisnaî kelimelerde örnekleri<br />
görülür.<br />
Yapım eklerinin üstlendiği görev <strong>ve</strong> anlam özelliklerine girmeden önce onların<br />
hangi yollarla ortaya çıktığı, kaynakları üzerine duralım.<br />
Yapım eklerinin bir grubu ayrı bir kelimeden ortaya çıkmıştır. Bu görüşü<br />
kanıtlamak için menen (ile), cana (<strong>ve</strong>), kiyin (sonra), çeyin (kadar), deyin (değin))<br />
gibi edat <strong>ve</strong> bağlaçları incelenebilir 102 . Bir de bunlara ek olarak Türkçe’deki çeşitli<br />
yardımcı fiilleri hatırlayacak olursak onların çoğu zaten asıl fiile eklenerek ona çeşitli<br />
dinamikler, tarzlar, ek anlamlar kazandırır.<br />
Eskiden bir bütün kelime halindeyken sonradan ek <strong>ve</strong>ya edata dönüşenlerin<br />
örnekleri olarak çeyin < çek+ın; turur>tur>-dır>-dı>-t <strong>ve</strong>ya<br />
erur>erdi>edi//ede//ele>-la gösterilebilir 103 . Ancak bu durum, her ekin bir kökten<br />
geldiği düşüncesini doğurmaz.<br />
Tersine, çoğu ekin çıkış sebepleri dildeki bambaşka olgulara dayandığını<br />
söyleyebiliriz. Örneğin, toplumdaki gelişmeler, çeşitli ilerlemeler dilde de kendi<br />
varlıklarını yansıtır <strong>ve</strong> yeni gelişmeleri ister. Gereksinimleri yerine getirmek için bir<br />
millet, dilinde çeşitli arayış içinde olur. Sonuç olarak gramer araçları başka yollarla<br />
ortaya çıkmaya başlar.<br />
101<br />
Oruzbayeva, B. Ö., Slavobrazovaniye v kirgizkom yazıke, 61. sayfa<br />
102<br />
A.g.e. 59. sayfa.<br />
103<br />
Radlov, V. V., Die Jakutiscihe Sprache in Jihrem Verhaldnisse zu dem Türk Sprachen SPb.,<br />
1908, 22. sayfa.
Change language