ce87842134d8e1f2e3dce1a3f356957dc412e45a

oynamamıştı. Rönesans Fransa’da Lucian, Athenaeus, Helius, Plu-
tark, Macrobius ve antikitenin sonraki dönemlerinin diğer âlimleri,
hatipleri ve yergicilerinin etkisindeydi. 42 Reich’ın terminolojisiyle,
on altıncı yüzyıl her şeyden önce, antikitenin “pantomim” geleneğini,
antik “biyolojik” ve “etolojik” imgeyi, diyaloğu, sempozyumu,
kısa sahneyi, anekdot ve atasözlerini sunuyordu. Ama bu öğelerin
hepsi de, ortaçağ gülme geleneğiyle bağlantılıdır ve onunla
uyum içindedir. 43 Bu, karnavallaşmış antikitedir.
Antik kaynaklara dayanan Rönesans felsefesi, o dönemin sahici
gülme pratiği için tamamen yeterli değildi. Bu felsefe, temel olanı,
bu gülmenin tarihsel yönelimini yansıtmıyordu.
Edebiyat kadar bu dönemin diğer belgeleri de, büyük bir dönüm
noktasının, tarihsel dönemlerin radikal değişiminin kesin ve titiz
bir şekilde tanımlanmış farkındalığını açığa vurur. Bu farkındalık,
on altıncı yüzyılın yirmili yılları ve ilk otuzlu yıllarında özellikle
Fransa’da güçlüydü ve titiz açıklamalarda birçok kez dile getirilmişti.
Bu dönemin insanları, “Gotik çağın karanlığı”na veda edip,
yeni çağın yükselen güneşine kucak açtı. Rabelais’nin André Tiraqueau’ya
ithaf ettiği mektubunu ve Gargantua'nın Pantagruel’e
yazdığı ünlü mektubu anımsamak bu açıdan yeterli olacaktır.
Ortaçağ’ın mizah kültürü uzun bir süredir, bu tarihsel farkındalığı
ifade edebilecek biçimleri hazırlamıştı. Bu biçimler tam da za­
42. Komedi yazarları Aristophanes, Plautus ve Terence ciddi bir etkiye sahip olmadı.
Rabelais’yi Aristophanes'le kıyaslamak sıradan bir şeydir, ama benzerlikleri,
Aristophanes’in Rabelais üzerindeki etkisiyle açıklanamaz. Her ne kadar,
Rabelais Aristophanes’dan haberdar olsa da (Rabelais’nin ex libris’'inde yer alan
on bir kitap arasında, Aristophanes’in bir kitabının Latince çevirisi de bulunmaktadır),
Rabelais’nin romanında Aristophanes’in etkisine dair çok az iz vardır. Komik
öğenin ele alınma yöntemindeki belli bir benzerlik, folklorik ve karnaval kaynaklar
arasındaki benzerlikle açıklanabilir, ama bunun abartılmaması gerekir. Euripedes’in
korunmuş olan tek hiciv piyesi Cyclops, Rabelais'nin çok iyi bildiği bir
yapıttır; romanında bu yapıttan iki kez alıntı yapar.
43. Rabelais’nin kendi bilgisinin ve döneminin insanlarının bilgilerinin mahiyeti,
beğenileri ve antik kaynak seçimlerindeki tercihleri, L'lnvention et la composition
dans l'Oeuvre de Rabelais, Sources, invention et composition, 1910 başlıklı kitabında
J. Plattard tarafından çok iyi analiz edilmiştir. P. Villey’in Montalgne’in kaynakları
üstüne çalışması Sources et evolution des Essais de Montaigne, Paris,
1910, Plattard'ı tamamlayan faydalı bir çalışmadır. Pleyad topluluğu, “klasik antikite”
lehine belirgin ve kesin bir tutum arz eden on yedinci yüzyıla hazırlık amacıyla
antik mirasın seçimindeki belli değişimleri zaten bildiriyordu.
118