ce87842134d8e1f2e3dce1a3f356957dc412e45a

nu söyler; cennetin kubbesi yatağı, yatağın arkalığı kutuplardır,
dipsiz sular da lazımlığıdır (et mon pot à pisser les abîmes de l'onde).
Scarron’un parodilerinin, özellikle de Virgil Taklidi’nin zaten
evrensel ve olumlu popüler kültür parodilerinden uzak, modern çağın
dar ve tümüyle edebi biçimlerine daha yakın olduğunu buna
eklemek gerekir.
Tartıştığımız yapıtların hepsi de, on yedinci yüzyılın klasik-öncesi
dönemlerine, yani XIV. Louis’nin hükümranlığını önceleyen
döneme aittir. Rabelais’nin etkisi burada, insanların eğlenceye özgü
gülmesinin, hâlâ canlı olan, dolaysız geleneği ile birleşir. Bu dönemde
Rabelais’nin henüz istisnai, her şeyden farklı görülmemesinin
nedeni budur. Daha sonra, Rabelais’nin kavrandığı atmosfer neredeyse
tamamen kayboldu ve Rabelais, özel bir yorum ve açıklama
gerektiren tuhaf ve münzevi bir yazar haline geldi. Bu, La Bruyère’in
Rabelais’ye dair ünlü yorumlarında çok güzel ifade edilir.
La Bruyère’in Çağımızın Kişileri ve Adetleri (Les Caractères et les
Moeurs de ce siècle, 1688) adlı kitabının bu bölümü, yalnızca 1690
yılına ait beşinci baskıda yer aldı. Bu yorumun özgün şeklini bir
alıntıyla aktarıp, ayrıntılı bir analizine yöneleceğiz:
Marot et Rabelais sont inexcusables d’avoir semé l’ordure dans leurs
écrits; tous deux avaient assez de génie et de naturel pour pouvoir s’en
passer, même à l’égard de ceux qui cherchent moins à admirer qu’à rire
dans un auteur. Rabelais surtout est incompréhensible: son livre est
une énigme, quoiqu'on en veuille dire, inexplicable; c’est une chimère,
c’est le visage d’une belle femme avec les pieds et une queue de
serpent ou de quelque autre bête plus difforme: c’est un monstrueux
assemblage d’une morale fine et ingénieuse et d’une sale corruption.
Où il est mauvais, il passe bien loin au delà du pire, c’est le charme de
la canaille: où il est bon il va jusques à l’excellent, il peut être le mets
des plus délicats. 52
52. “Marot ve Rabelais'nin, yapıtlarına bu kadar çok küfür serpiştirmeleri bağışlanamaz:
her ikisi de, işin üstesinden küfürsüz gelebilecek dehaya ve özgünlüğe
sahipti, yazarda hayran olunacak şeylerden çok komik olanı arayanlar için bile
bunu küfürsüz başarabilirlerdi. Rabelais her şeyden önce anlaşılmaz bir yazardır.
Kitabı bir gizem, olmayacak bir karışımdır; güzel bir kadın yüzüyle, bir ejderin
veya daha çirkin bir hayvanın ayaklan ve kuyruğundan oluşur. İncelikli ve yaratıcı
bir ahlâk ile küfürbaz bir ahlâksızlığın akıl almaz karışımıdır. Kötü olduğu
127