ce87842134d8e1f2e3dce1a3f356957dc412e45a

ir hayli genişler.
Menippea’nın nihai sorunların evrensel türü olduğunu anımsayalım.
Ana konusu yalnızca “burada” ve “şimdi”de vuku bulmaz,
dünyanın her tarafında ve sonsuzlukta vuku bulur: yeryüzünde,
ölüler diyarında ve cennette. Menippea, Dostoyevski’de dini piyese
yakınlaşır. Dini piyes sonuçta, menippea’nın kimi değişiklikler
geçirmiş ortaçağ dramatik çeşitlemesinden başka bir şey değildir.
Dostoyevski’de, olayın içindekiler eşikte dururlar (yaşamın ve ölümün,
yalan ve hakikatin, akıl-ruh sağlığı ve çıldırmanın eşiğinde).
Bu öyküdeyse sesler olarak, çınlayan, “yeryüzü ve cennetin önünde”
açık açık konuşan sesler olarak sunulurlar. Burada merkezde
yatan mecazi fikir, dini piyeslerdekinin aynısıdır (kuşkusuz,
Elevsis ayinleri havasında): “çağdaş ölü insanlar” kısır tohumlar
olarak toprağa gömülürler, ama ne ölmeye (yani, kendilerinden
arınmaya, kendilerinin üstüne çıkmaya) ne de yenilenmeye (yani,
yemiş vermeye) mecalleri vardır.
Tür açısından ikinci önemli yapıt, Dostoyevski’nin “Gülünç
Adamın Düşü”dür (1877).
Tür özü bakımından bu yapıtın izleri menippea’ya dek, ama menippea’nın
farklı çeşitlemelerine dek sürülebilir: “düş yergisi” (dream
satire) ve ütopik bir öğe barındıran “fantastik yolculuklar”a
dek. Menippea’nın müteakip gelişiminde bu iki çeşitleme genellikle
bileşir.
Kendine özgü (epik-olmayan) sanatsal bir yorum barındıran bir
şey olarak düş, daha önce de belirttiğimiz üzere, Avrupa edebiyatına
ilk kez Menippos yergisi türünde dahil olmuştur (ve genelde de
yarı komik-yarı ciddi alanında). Epikteki düşler temsil edilen bir
yaşamın bütünlüğünü parçalamamış ve ikinci bir düzlem yaratmamıştır;
keza, kahramanın imgesinin basit bütünlüğünü de parçalamamıştır.
Düş, sıradan yaşamın karşısına olası başka bir yaşam olarak
koyulmaz. Böyle bir karşıtlaştırma (şu ya da bu bakış açısından)
ilk kez menippea’da boy gösterir. Düş menippea’da tam da tümüyle
farklı bir yaşamın, sıradan yaşama hükmedenlerden farklı
yasalara göre örgütlenmiş bir yaşamın olanaklılığı olarak (bazen
doğrudan doğruya “ters yüz edilmiş bir dünya” olarak) tanıtılır.
272