ce87842134d8e1f2e3dce1a3f356957dc412e45a

çümsenen soytarıların başı olarak gören Voltaire’in değerlendirmesinden
ne de farklıdır bu.
Neredeyse tüm Romantiklerin paylaştığı ana deha fikri, Romantizm
döneminde yararlı olmuştu. Romantikleri geleceğin tohumlarını
geçmişte aramaya ve geçmişi, gübreleyip ürettiği bu geleceğin
bakış açısından değerlendirmeye yöneltiyordu. Benzer bir Romantik
kavram da, ileriyi aydınlatan, “insanlığa yol gösteren deha” kavramıdır
(espirit phare de l'humanité). Bu fikir edebi başyapıtlarda,
örneğin Shakespeare, Dante, Rabelais’nin yapıtlarında bu yapıtların
zaten tamamlanmış, tümüyle özümsenmiş bir ürün olarak içerdikleri
şeyi açığa vurmakla kalmaz yalnızca, yanı sıra, gelecek olanın
tohumlarını, yani başka bir deyişle, ata dehalar tarafından kavranan,
kuşaklar boyunca meydana çıkıp yeşerecek olan her şeyi
açığa vurur. Antik başyapıtlar yeni ufuklar, yeni potansiyeller açar.
Dolayısıyla, Romantikler Shakespeare, Cervantes ve Rabelais’de
yeni ve faydalı keşiflerde bulunmuştur.
Bu teoriler ve uzanımları, Romantikler ve Aydınlanmacılar arasındaki
derin farklılığa damga vurur. Aydınlanmacılar edebi başyapıtlarda
ve yazarlarında, kapsadıklarından daha az şey buldular: Tarihsel-olmayan
akılcılığın bakış açısından, bu yapıtlarda gereksiz
ve idrak edilemez çok fazla şey vardı; ayıklanıp temizlenmeleri gerekiyordu.
Voltaire’in tüm kitapların yenilendiği “Tanrı’nın kütüphanesi”
tasviri bu açıdan tipiktir. Aydınlanmacılar dünyayı fakirleştirme
eğilimindeydi. Onların aklında, gerçek dünyanın hayal edilebilecek
olandan çok daha azı vardır; modası geçmiş kavramları,
düşler ve hayalleri yok sayma pahasına gerçekliği abarttılar. Bu tamamen
statik gerçeklik kavramı Aydınlanmacıların edebi yapıtlara
ilişkin değerlendirmelerini etkiledi ve bu yapıtları kısaltıp düzeltmeyi
istemelerini mümkün kıldı.
Romantikler ise, genişletilmiş bir gerçeklik kavramı geliştirip,
zamana ve tarihsel oluşa büyük önem verdiler. Bu kavram aracılığıyla,
bir başyapıtta yüzeyde görünenden çok çok daha fazlasını
bulmaya çalıştılar. Geleceğin, embriyonun, sürgünlerin, tohumların,
kehanetlerin ve vahiylerin göstergelerini bulmaya uğraştılar.
Örneğin, tarihçi Michelet’nin değerlendirmesini anımsayalım.
143