ce87842134d8e1f2e3dce1a3f356957dc412e45a

ir birey aramaya başlamışlardı.
Kuşkusuz, popüler eğlence gülmesi, yüksek şahsiyetlere göndermeler
yapılmasına izin verir. Ama bu göndermeler grotesk imgelerin
gölgesidir yalnızca, oysa tarihsel-alegorik yöntem onları
imgelerin kendisine dönüştürür. Otantik grotesk imge, göndermeler
unutulup yerlerini yenileri aldığında bile gücünü yitirmez.
On yedinci yüzyılda tüm ideolojik alanlarda önemli bir süreç
başlamıştı. Genelleme, ampirik soyutlama ve örnekleme, dünya
tasvirinde yönlendirici bir rol oynamaya başladı.
Bu süreç on sekizinci yüzyılda son şeklini aldı. Dünyanın görünümü
değişmişti. Genelin yanı sıra, tekil yalnızca genelin bir numunesi
olarak anlam kazanarak, yalnızca tipik, ortalama olduğu ve
genelleştirilebildiği ölçüde bakiydi artık. Öte yandan, tekillik tartışmasız
bir şey haline gelmişti; hiçbir itirazda bulunulamayan bir olgunun
önemini haiz olmuştu. Dolayısıyla, basit belgecilik eğilimine
bürünmüştü. Belgelenmiş tekil olgu, genel ve tipik olanın eşliğinde,
dünyanın kavranmasında yol göstericilik rolünü üstlenmeye
başlamıştı. Bu model en çarpıcı biçimde (özellikle on sekizinci
yüzyılda) sanatsal yaratımda sergilendi ve Aydınlanma çağında
gerçekçiliğin özel kısıtlamalarını doğurdu.
Şayet belgesel roman on sekizinci yüzyıla aitse, roman á clef*
tüm on yedinci yüzyıl boyunca yazılmıştır. İngiliz yazar John Barclay’in
yüzyılın ilk yarısında büyük başarı kazanan ve Fransızca birçok
baskısı yapılan Latince Satrikon (Londra, 1603) romanı tam da
bunun örneğiydi. Roman antik dünyada geçiyor olsa da, biyografik
bir roman á clef ti ve gerçekten de, karakter isimlerini deşifre eden
bir anahtar baskıya eklenmişti. Bildik çağdaş simaları özgün bir şekilde
maskeleyerek sunan alaycı taklitler, romana özel bir ilgi duyulmasına
yol açtı. Tarihsel-alegorik yöntem de, gelişiminin başlangıç
aşamasında, Rabelais’nin yapıtını “maskeli balo” romanı havasında
bir şifre anahtarı ile yorumladı.
On yedinci yüzyılın Rabelais geleneğinde gülmenin gelişiminde
rastlanan temel çizgiler tam da böyleydi. Popüler eğlence geleneğiyle
ilişkili daha da önemli belli başlı fenomenlerin hâlâ var ol­
* Anahtar roman; gerçek kişileri değişik ad ve kimliklerde yaşatan kurgusal yapıt,
(ç.n.)
135