ce87842134d8e1f2e3dce1a3f356957dc412e45a

Romanın anlaşılması açısından retorik biçimlerin taşıdığı özel
önem de aynı ölçüde büyüktür. Roman ve genelde de sanatsal düzyazı
retorik biçimlerle çok yakın, ailevi bir ilişki içindedir. Sonuçta,
romanın baştan başa tüm gelişimi boyunca, yaşayan retorik türlerle
(gazeteciliğe özgü, ahlâki, felsefi ve diğer türlerle) olan (hem
barışçıl hem düşmancıl) yoğun etkileşimi hiçbir zaman sona ermemiştir;
bu etkileşim belki de, sanatsal türlerle (epik, dramatik, lirik)
olan etkileşiminden daha az yoğun değildi. Ama bu kesintisiz karşılıklı
ilişkide, romansı söylem kendi nitel benzersizliğini korudu
ve hiçbir zaman retorik söyleme indirgenmedi.
Sonuçta, roman sanatsal bir türdür. Romansı söylem de şiirsel
bir söylemdir, ama şu an var olduğu haliyle şiirsel söylem kavramının
sunduğu çerçeveye uymayan bir şiirsel söylemdir. Bu kavram,
romansı söylemi sınırlandıran belirli temel önvarsayımlara sahiptir.
Kavramın kendisi -Aristoteles’ten günümüze değin tarihsel formülleştiriminin
seyrinde- özgül “resmi” türlere yönelik ve dilsel
ideolojik yaşamdaki özgül tarihsel eğilimlerle bağlantılıdır. Dolayısıyla,
tüm bir fenomenler dizisi kavramsal ufkunun ötesinde kaldı.
Dil felsefesi, dilbilim ve biçembilim (yani, zaman içinde bize
ulaştıkları halleriyle) konuşucu ile onun üniter ve tekil “kendi” dili
arasında basit ve dolayımsız bir ilişki olduğunu ortaya koydu, ayrıca,
bu dilin bireyin monolojik sözcesinde basit bir biçimde gerçekleştiğini
varsaydı. Aslında, böylesi disiplinler, dilin yaşamında
yalnızca iki kutup tanımaktadır, bildikleri tüm dilsel ve biçemsel
fenomenleri bu iki kutup arasına yerleştirmektedir: bir yanda, üniter
bir dil, bir yanda da, bu dilde konuşan birey.
Dil felsefesi, dilbilim ve biçembilimdeki muhtelif düşünce ekolleri,
farklı dönemlerde (verili bir dönemin farklı şiirsel ve ideolojik
somut biçemleriyle daima yakından bağlantılı olarak) “dil sistemi”,
“monolojik sözce”, “konuşan individuum” gibi kavramlara, farklılaşan
çeşitli anlam nüansları eklemişlerdir, ama kavramların temel
içeriği değişmeden kalır. Bu temel içerik, Avrupa dillerinin özgül
toplumsal-tarihsel yazgılarınca, ideolojik söylemin yazgılarınca ve
ideolojik söylemin kendi tarihsel gelişimi boyunca özgül toplumsal
alanlarda ve özgül evrelerde yerine getirdiği tikel tarihsel görevlerce
koşullanır.
45