ce87842134d8e1f2e3dce1a3f356957dc412e45a

dini en yoğun anlam yüklü mekanlarda, diyelim cinayet yerinde ya
da intiharın eşiğinde nehir kenarında bulur ama oraya nasıl geldiğini
anımsamaz.
Eşik her zaman dönüşümlere gebe bir konum olduğu için, anın
açık uçluluğunu, zamanın doğurganlığını da içinde taşır. Anlatıcıyazar,
kahramanın bu konumunu başka bir anın, başka bir mekanın
oluşturacağı bir uzaklıktan bakarak betimlemez. Ne deneyimlerini
biriktirip olgunlaşmış bir bilinç olarak geçmişe bakan anlatıcı-kahramanlar,
ne de kahramanın zaman ufkunu aşan bir anlatı perspektifi
sözkonusudur. Bu yüzden anlatıcı-yazarla kahramanlar arasında
da tam bir eşanlılıktan sözedilebilir.
Bütün bu kesişmeler, kahramanlarla anlatıcının sözlerinin, düşlerle
gerçek olayların, trajediyle gülmenin birbiri içine geçtiği karnaval
mekanları oluşturur. Kapı eşikleri, pazar meydanları, hatta
konuk odaları kolayca karnaval meydanlarına dönüşür. Düşlerde de
gündelik yaşamda da krallar alaşağı edilir, Budala'daki Mişkin gibi
soytarılar taçlandırılır. Dostoyevski’nin betimlediği eşikler böylece
romanın Menippos yergisindeki ve Sokratik diyalogdaki köklerini
de açığa çıkarır. Suç ve Ceza’da Raskolnikov’un yatak odasının
kapısı hiçbir zaman kilitli değildir. Bu oda, genç adamı tanıyan
tanımayan bir sürü insanın buluşma yeridir. En mahrem ilişkilerden
ülkenin geleceğine kadar her konuda ulu orta tartışmaların yapıldığı,
özelle kamusalın sınırlarının sürekli ihlal edildiği bir meydan işlevi
görür. Bu buluşmalarda üst sınıftan saygın vatandaşlarla yoksul
gençler, erdemli aile kadınlarıyla fahişeler yanyana oturur. Dostoyevski’de
bütün mekanlar karşılaşma mekanlarıdır. İkinci bir varlığı
barındırmayan, yalnızca tek bir bireyin eksiksiz denetimi altında
hiçbir yer yoktur. Kahraman herkesten kaçıp kendini kimsenin
bulamayacağı bir otel odasına kapatacak olsa bile, ya karşısında bir
hayalet bulur ya da tam da kaçtığı kişilerle düşlerinde boğuşmak
zorunda kalır.
Gerek epikle roman arasındaki karşılaştırmada, gerekse Dostoyevski’nin
romanlarındaki tür özelliklerinin incelenmesinde ortaya
çıkan bu zaman ve mekan vurgusunun arka planında, 1937-8 yıllarında
yazılmış olan “Romanda Zaman ve Kronotop Biçimleri” baş-
27