ce87842134d8e1f2e3dce1a3f356957dc412e45a

nızca tek bir nesnel dünya vardır- kahramanla eşit haklara sahip başka
bilinçlerin dünyası. 5
Böyle bir yapı içinde yazarın ya da anlatıcının sesi de ancak bir
başka bilinçlilik olarak varolabilir; diğer sesleri yukarıdaki bir noktadan
dinleyip değerlendirme, dıştan kucaklayıp bütünleştirme yetkisinden
yoksundur; onları yanıtlamaktan, onlar tarafından yanıtlanmaktan
kaçınamaz. Bir başka sözü yanıtlamayan, tarafsız bir söz
yoktur. Bir bilincin nüfuz etmemiş olduğu, değişik bilinçlerin nesnesi
olmuş olmanın izlerini taşımayan, tarafsız nesneler de yoktur.
Bakhtin’in 1934-35’te yazdığı “Romanda Söylem”de bu diyalog
Dostoyevski’nin yaratıcı dehasının benzersiz bir ürünü olmaktan
çıkmış, bir yandan en genel anlamda dile, bir yandan da edebiyatta
türün işlevine ilişkin olarak yeniden tanımlanmıştır. Büyük
ölçüde Dostoyevski üzerine yaptığı çalışmalardan çıkardığı sonuçların
kuramsallaştırılması olarak düşünülebilecek bu incelemenin
arka planında yine 1920’lerin sonlarında, bu kez Bakhtin’in yakın
çalışma arkadaşlarının imzalarıyla yayınlanmış iki kitap daha vardır:
Medvedev’in Rus Biçimcileri üzerine çalışmasıyla Voloşinov’un
Marksizm ve Dil Felsefesi. 6 Bu iki kitabın gerçekte Bakhtin
tarafından yazılıp yazılmadığı konusunda 1970’te Sovyetler
Birliği’nde başlayıp günümüzde birçok Bakhtin uzmanı arasında
hâlâ sürmekte olan bir tartışma var. Ama bu kitapların kimin tarafından
kaleme alınmış oldukları Bakhtin’in daha sonraki yapıtlarıyla
ilişkilendirilmeleri açısından çok da büyük bir önem taşımaz;
çünkü Medvedev de Voloşinov da 1918’de toplanmaya başlayıp
1920’lerin sonlarında dağılan ve Bakhtin Çevresi olarak anılan bir
aydın ve sanatçı topluluğunun üyeleridir. Bu topluluğun etkinliklerinin
birer ürünü olarak her iki kitap da, Bakhtin’in kendi imzasıyla
yayınladığı yapıtlarında kullanmaktan kaçındığı türden bir
Marksist terminolojiyle, ama onunla işbirliği içinde, esas olarak
onun görüşleri doğrultusunda biçimlenmişlerdir. Medvedev’in
Edebiyat İncelemelerinde Biçimsel Yöntem başlıklı kitabında Rus
5. A.g.e. , s. 49-50.
6. V.N. Voloşinov, Marksizm ve Dil Felsefesi, çeviren Mehmet Küçük, yayına hazırlayanlar:
Tuncay Birkan ve Nami Başer, Ayrıntı Yay., İstanbul, 2001.
12